της Ελένης Δαμαλή
Δημοσιεύτηκε στο περιοδικό «Έναυσμα», τ. 56, το φθινόπωρο του 2021
Η Παρισινή κομμούνα αποτελεί αδιαμφισβήτητα σταθμό στην ιστορία του εργατικού επαναστατικού κινήματος. Πέρα από τα επιτεύγματα της, η κομμούνα ξεχώρισε λόγω των διδαγμάτων και τα συμπερασμάτων που κατάφερε να αντλήσει το εργατικό κίνημα από την γέννηση, την υπόσταση, αλλά και την ήττα της.
Πλαίσιο μέσα στο οποίο γεννήθηκε η Κομμούνα
Οι συνθήκες μέσα στις οποίες διαμορφώνονται οι όροι για την ύπαρξη της κομμούνας βρίσκονται στις αρχές του 19ου αιώνα. Η βιομηχανική επανάσταση αλλάζει τη σύνθεση της Γαλλίας και η αστική επανάσταση το 1789 κλονίζει το φεουδαρχικό καθεστώς. Η οικονομική κρίση του 1847 φέρνει τον ξεσηκωμό των εργατών ενάντια στην αστική τάξη, η οποία προχωράει στην κατάπνιξη του ξεσηκωμού και στην σφαγή τους. Η αστική τάξη εδραιώνεται και ο καπιταλισμός στεριώνει το 1848. Το 1851 ο Ναπολέων ο Γ' προχωράει σε πραξικόπημα και αυτοορίζεται ως αυτοκράτορας για τα επόμενα 20 χρόνια
Η καπιταλιστικοποίηση της παραγωγής εκτινάσσεται, και το 1870 η Γαλλία (ειδικά το Παρίσι, ως αστικό κέντρο) αποτελεί μια βιομηχανική οικονομία, με αποτέλεσμα οι προλετάριοι να αποτελούν μεγάλη λαϊκή μάζα. Καταλυτικός παράγοντας που οδήγησε στην Κομμούνα υπήρξε ο γαλλοπρωσικός πόλεμος. Ξεκίνησε από την πλευρά της Γαλλίας στις 19 Ιούλη του 1870. Τα όνειρα της 2ης Αυτοκρατορίας να επεκταθεί στην κοιλάδα του Ρήνου από τη μία αλλά και ο κίνδυνος η διαφαινόμενη γερμανική ενιαιοποίηση να ηγεμονεύσει στην Ευρώπη, ώθησαν την γαλλική αστική τάξη πρώτη σε πόλεμο με τη Πρωσία. Εγχείρημα που λίγες βδομάδες μετά, οδήγησε στην πλήρη καταστροφή στις 2 Σεπτέμβρη στο Σεντάν όπου αιχμαλωτίστηκαν 8300 άνδρες αλλά και ο ίδιος ο αυτοκράτορας. Χαρακτηριστική είναι η διακήρυξη της Διεθνούς. Η γραμμή προς τους Γάλλους εργάτες έθετε να σταθούν ενάντια στον επεκτατικό αυτόν πόλεμο που διεξήγαγε η Γαλλία, ενώ στους Γερμανούς έθετε ότι έχουν το δικαίωμα να υπερασπιστούν τα εδάφη τους, με την προϋπόθεση ωστόσο ο πόλεμος να παραμείνει αμυντικός. Στις 4 του Σεπτέμβρη ο λαός του Παρισιού μπαίνει στο Δημαρχείο και ζητά την πτώση της Αυτοκρατορίας. Ανακηρύσσεται Δημοκρατία και ορίζεται κυβέρνηση Εθνικής Άμυνας (απαρτιζόμενη από αστούς), με στόχο την αντίσταση του Παρισιού. Η εθνοφρουρά ανασυγκροτείται από το λαό του Παρισιού, κατά κύριο λόγο με εργάτες οι οποίοι οπλισμένοι αποτελούν το κύριο πρόβλημα της κυβέρνησης.
Στις 28 Γενάρη, η συνθηκολόγηση της κυβέρνησης με τους Πρώσους εξοργίζει το Παρίσι. Έγινε φανερό ότι το ταξικό συμφέρον της αστικής τάξης είναι πάνω από το εθνικό. Ως αντιπολίτευση στήνεται η επιτροπή των 20 Διαμερισμάτων του Παρισιού, που θέτει παραίτηση της κυβέρνησης και δημιουργία της Κομμούνας. Διενεργούνται εθνικές εκλογές και συγκροτείται κυβέρνηση υπό τον Θιερσό, με άμεσο καθήκον την σύναψη ειρήνης με τους Γερμανούς. Η εθνοφρουρά αρνείται να σταματήσει την αντίσταση και αυτονομείται από την κυβέρνηση. Από τις εκλογές της, συστήνεται η Κεντρική της Επιτροπή. Η γαλλική κυβέρνηση προκρίνει τον αφοπλισμό της εργατικής τάξης και στις 18 Μάρτη επιχειρεί να πάρει το πυροβολικό.
Αποτυγχάνει, και την ίδια μέρα η εθνοφρουρά καταλαμβάνει το δημαρχείο και η εξουσία περνάει στα χέρια των εργατών. Στις 26 Μάρτη γίνονται εκλογές και η ΚΕ της εθνοφυλακής υποβάλλει την παραίτηση της στην κομμούνα, η οποία και ανακηρύττεται στις 28 Μάρτη.
Τα έργα της Κομμούνας
Από την ανακήρυξη της Κομμούνας, τις 72 μέρες που κατάφερε ο ένοπλος λαός να κρατήσει την εξουσία στα χέρια του, τα έργα της είναι αυτά που την καθιστούν ορόσημο. Θέσπισε το 10ωρο (όταν επικρατούσε το 12ωρο και 16ωρο), κατήργησε την νυχτερινή εργασία στους αρτεργάτες, διέκοψε τη σχέση κράτους-εκκλησίας, έφερε τον μισθό κάθε διοικητικού υπαλλήλου να μην ξεπερνάει τον μισθό του εργάτη. Εμβληματικό γεγονός, το γκρέμισμα του αγάλματος του Ναπολέοντα ως σύμβολο σοβινισμού και μίσους, αλλά και το κάψιμο της λαιμητόμου. Αυτά είναι κάποια από αυτά που πρόλαβε, στον πολύ λίγο χρόνο που είχε, η Κομμούνα να πραγματώσει.
Διδάγματα της Κομμούνας
Από τα έργα της και μόνο μπορούν να βγούνε συμπεράσματα για το χαρακτήρα που αποκτάει μια κοινωνία όταν βρίσκεται υπό την εξουσία της εργατικής τάξης. Επίσης, βγήκαν και κάποια πολύτιμα συμπεράσματα από τις αδυναμίες και τις παραλείψεις της. Αναδείχθηκε ότι η παραλαβή της κρατικής μηχανής δεν είναι από μόνη της αρκετή για τη συντριβή του καπιταλισμού. Η ανάγκη το κράτος, σαν εργαλείο καταπίεσης της εργατικής τάξης από την αστική, να τσακιστεί, αποτυπώθηκε, και αυτό το δίδαγμα ήταν σπουδαίο και για τις επόμενες προσπάθειες της εργατικής τάξης να απελευθερωθεί. Η μη κατάληψη της τράπεζας, η εμπιστοσύνη στην ανακωχή με τους Πρώσσους ότι θα τηρήσουν ανέγγιχτα τα οχυρά που είχαν συμφωνήσει - και όχι μόνο -ήταν λάθη κομβικά. Ακόμα, αναδείχθηκε ότι και η προετοιμασία της εργατικής τάξης να αναλάβει την εξουσία, ώστε να έχει καθαρό πώς σχεδιάζει το πρόγραμμά της έπαιξε ρόλο.
28 Μάη-τέλος Κομμούνας
Μέσα στον πολύ λίγο χρόνο που είχε ο λαός του Παρισιού, έχοντας την εξουσία στα χέρια του, τα πράγματα που κατάφερε η Κομμούνα την έκαναν να λάμψει και κυρίως να αποτελέσει το ορόσημο μιας άλλης κοινωνίας. Η υπόστασή της αποτέλεσε (και αποτελεί) κίνδυνο που έπρεπε να αντιμετωπιστεί. Και πάλι, οι πρώην «εθνικοί» εχθροί, μπροστά στον ταξικό εχθρό, γίνανε ένα. Η γαλλική κυβέρνηση στις Βερσαλλίες μαζί με τον Μπίσμαρκ, αποφάσισαν να σπάσουν την Κομμούνα. Από αυτό το ταξικό μίσος εξαπολύθηκε μία άνευ προηγουμένου επίθεση προς τους Γάλλους εργάτες. Ο απολογισμός ήταν περίπου 40000 νεκροί, άοπλοι πολίτες, γυναίκες και παιδιά. Πάρα πολλοί επίσης, στάλθηκαν σε κάτεργα και εξορίες.
Η Παρισινή Κομμούνα, όπως τη χαρακτήρισε ο Μαρξ, αποτέλεσε τον «προάγγελο μιας νέας κοινωνίας». Όσο κι αν τότε η αστική τάξη θεώρησε ότι ξεμπέρδεψε από το όραμα της εργατικής τάξης, η ιστορία τη διέψευσε. Η Κομμούνα αποτέλεσε, με τα έργα αλλά και τις θυσίες της, παρακαταθήκη για το παγκόσμιο προλεταριάτο. Ακόμα και 150 περίπου χρόνια μετά, οι εργάτες σε όλο τον κόσμο θα την τιμούν και θα εμπνέονται από αυτήν. Μα κυρίως, θα αξιοποιούν τις παρακαταθήκες και τα συμπεράσματά της για να ενισχύσουν την πάλη τους, όπως κάνουν και με τους επόμενους σταθμούς του εργατικού επαναστατικού κινήματος. Η Παρισινή Κομμούνα θα αποτελεί πάντα σημείο αναφοράς για όσους παλεύουν για μια άλλη σοσιαλιστική κοινωνία!
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου