100 ΧΡΟΝΙΑ ΑΠΟ ΤΗ ΜΕΓΑΛΗ ΟΚΤΩΒΡΙΑΝΗ ΣΟΣΙΑΛΙΣΤΙΚΗ ΕΠΑΝΑΣΤΑΣΗ. ΕΜΠΝΕΟΜΑΣΤΕ, ΔΙΔΑΣΚΟΜΑΣΤΕ, ΠΡΟΧΩΡΑΜΕ!

του Αντώνη Αποστολάκη

 Δημοσιεύτηκε στο περιοδικό «Εναυσμα» τ. 47, άνοιξη 2017

Το πρωί της 25ης του Οκτώβρη (σύμφωνα με το παλαιό ημερολόγιο) του 1917, το μεγαλύτερο μέρος της πρωτεύουσας της Ρωσίας, Πετρούπολης, ήταν υπό τον έλεγχο των επαναστατικών δυνάμεων. Εφορμώντας στα Χειμερινά Ανάκτορα, έδρα της Προσωρινής Κυβέρνησης των αστών, το επαναστατικό προλεταριάτο, οι εξεγερμένοι φαντάροι και ναύτες, με την καθοδήγηση του κόμματος των μπολσεβίκων, εφορμούσαν για λογαριασμό όλων των λαών του κόσμου σε ένα ολότελα νέο πεδίο της ιστορίας. Πολύ σωστά, τα γεγονότα χαρακτηρίστηκαν ως «οι μέρες που συγκλόνισαν τον κόσμο». Τίποτα δεν θα έμενε πλέον το ίδιο.

Από το παρελθόν... για το παρόν και το μέλλον

Αν υπάρχει κάτι που οφείλουμε να αποσαφηνίσουμε ευθύς εξαρχής, σε ό,τι αφορά τη στάση μας απέναντι στον Κόκκινο Οκτώβρη, αλλά και συνολικά τις εξελίξεις που ακολούθησαν, αυτό είναι πως δεν αποτελεί για εμάς μια κουβέντα που αφορά το «χθες» ούτε μια ακαδημαϊκού τύπου συζήτηση για κάποια «μακρινά» ιστορικά γεγονότα, έστω και αυτής της κολοσσιαίας εμβέλειας. Απεναντίας, ακόμα και αν αυτή τη στιγμή τοποθετούμαστε για όλα αυτά έναν ολόκληρο αιώνα μετά, είμαστε πεπεισμένοι και σίγουροι ότι εξακολουθούμε να μιλάμε για το παρόν και το μέλλον μας, για το σήμερα και το αύριο του κινήματος.

Πρώτα και κύρια, γιατί τα συμπεράσματα που μπορούν να αντληθούν από όλη τη μεγαλειώδη πορεία του εργατικού - επαναστατικού - κομμουνιστικού κινήματος, τις «εφόδους του στον ουρανό», τις κατακτήσεις και την προσφορά του, αλλά και από την ήττα του, τους όρους και τις αιτίες της καπιταλιστικής παλινόρθωσης στις πρώην σοσιαλιστικές χώρες, θα αποτελέσουν συστατικά στοιχεία της ανασύστασης - ανασυγκρότησής του, αναντικατάστατα όπλα της πάλης των λαών και της νεολαίας ενάντια στα τέρατα που γεννούν σε καθημερινή βάση η ιμπεριαλιστική θηριωδία και η καπιταλιστική βαρβαρότητα στις μέρες μας.

Κανείς δεν μπορεί να παραβλέψει, άλλωστε, ότι ο τρόπος θεώρησης του ζητήματος από την εκάστοτε πολιτική δύναμη, από την κάθε πλευρά, εκπορεύεται κατά βάση από τις σημερινές της αναλύσεις και εκτιμήσεις, από το πώς προσδιορίζει τη θέση της σε σχέση με το καπιταλιστικό-ιμπεριαλιστικό σύστημα που κυριαρχεί στον σύγχρονο κόσμο, από το αν στέκεται απέναντι του σαν δύναμη συντήρησης, μεταρρύθμισης ή ανατροπής. Αντίστροφα, το πώς προσεγγίζεται το συγκεκριμένο ζήτημα διαμορφώνει σε καθοριστικό βαθμό και τις σημερινές στάσεις και οπτικές.

Η τομή του Οκτώβρη

Ξεκινώντας, λοιπόν, μπορούμε να κάνουμε λόγο για τον Οκτώβρη ως την επανάσταση εκείνη που άλλαξε την όψη του κόσμου, τοποθέτησε την ανθρωπότητα σε μια εντελώς νέα ρότα, εγκαινίασε μια ολόκληρη ιστορική εποχή περάσματος από τον καπιταλισμό στον σοσιαλισμό-κομμουνισμό. Γεγονός που δεν αναιρείται επουδενί από την παλινόρθωση και την ήττα. Όπως λέχθηκε από τον μεγάλο ηγέτη της επανάστασης, Λένιν: «Εμείς αρχίσαμε αυτό το έργο. Πότε ακριβώς, σε πόσο χρονικό διάστημα, οι προλετάριοι ποιανού έθνους θα αποτελειώσουν το έργο αυτό δεν είναι το ουσιαστικό ζήτημα. Το ουσιαστικό είναι ότι ο πάγος έσπασε, ότι ο δρόμος άνοιξε, ότι ο δρόμος χαράχτηκε».

Η τομή που αποτέλεσε η Οκτωβριανή Επανάσταση στη μακραίωνη πορεία των ανθρώπων πάνω στη γη συνίσταται στο ότι σηματοδότησε την είσοδο των μαζών στο προσκήνιο της ιστορίας. Από υποζύγια και αντικείμενα, προορισμένα να υφίστανται την εκμετάλλευση και την καταπίεση, οι «κολασμένοι της γης» εξυψώθηκαν σε υποκείμενα με ενεργό ρόλο στον καθορισμό της ζωής τους. Να ποιο ήταν το μεγάλο «έγκλημα» του κομμουνιστικού κινήματος για τα αφεντικά του πλανήτη, που επιθυμούν να διαιωνίζουν την κυριαρχία τους εσαεί, έχοντας τους λαούς στο περιθώριο των εξελίξεων.

Για αιώνες και χιλιετίες, και σε όλες τις ταξικές κοινωνίες που προηγήθηκαν, πόθος και όνειρο των καταπιεσμένων ήταν μια «άλλη» κοινωνία, χωρίς εκμετάλλευση. Οι ηρωικές και απελπισμένες εξεγέρσεις τους για να την πραγματώσουν πνίγονταν στο αίμα από τους δυνάστες τους. Τα αμέτρητα ζιγκ-ζαγκ και πισωγυρίσματα δεν έβαλαν ποτέ κάποιον οριστικό και αμετακίνητο φραγμό στην κοινωνική εξέλιξη, η οποία προχωρούσε με κινητήρια δύναμη την ταξική πάλη, αντικαθιστώντας, όμως, την εκάστοτε μορφή εκμετάλλευσης με μια άλλη, τη δουλοκτητική με τη φεουδαρχική και αυτή με την καπιταλιστική.

Η εμφάνιση του καπιταλισμού στην ιστορική σκηνή έφερε μαζί της και τον φορέα εκείνο που ήταν πραγματικά ικανός να φέρει σε πέρας αποτελεσματικά και να δώσει υπόσταση σε ένα τέτοιο όραμα: την εργατική τάξη. Μια τάξη της οποίας η αγεφύρωτη αντίθεση με το κεφάλαιο την οδηγεί πολύ γρήγορα σε σκληρούς ταξικούς αγώνες, στην οργάνωση της σε όλα τα επίπεδα για να τους διεξάγει νικηφόρα. Καταλυτικού χαρακτήρα εξέλιξη υπήρξε το γεγονός της σύζευξης της πάλης της με την κομμουνιστική κοσμοαντίληψη, το οποίο έδωσε προωθητική ισχύ στις διεκδικήσεις της και τη μετέτρεψε σε δύναμη που μπορούσε να αναμετρηθεί συνολικά με το καπιταλιστικό σύστημα.

Σε όλη αυτή τη διαδρομή, το εργατικό-κομμουνιστικό κίνημα περνάει δια πυρός και σιδήρου. Από τα επαναστατικά κύματα του 1848-50 στην Ευρώπη, την Κομμούνα του 1871 στο Παρίσι, το Σικάγο του 1886, τη ρώσικη επανάσταση του 1905-1907. Για την τελευταία, ο Λένιν αναφέρει: «Κάθε μήνας αυτής της περιόδου ισοδυναμούσε, από την άποψη της εκμάθησης των βάσεων της πολιτικής επιστήμης - και από τις μάζες και από τους αρχηγούς και από τις τάξεις και από τα κόμματα - με ένα χρόνο "ειρηνικής" "συνταγματικής" ανάπτυξης. Χωρίς τη "γενική δοκιμή" του 1905, θα ήταν αδύνατη η νίκη της Οκτωβριανής Επανάστασης του 1917». Μέσα από αυτή αναδύονται, κατά την αυθόρμητη ανάπτυξη του αγώνα, τα Σοβιέτ, ως όργανα λαϊκής συμμετοχής, ενώ από τις συγκλονιστικές μάχες και συγκρούσεις, τη μαζική πολιτική απεργία, που γίνεται το βασικό μέσο κινητοποίησης των μαζών, κατανοείται ακόμα βαθύτερα ο ανεκτίμητος ρόλος του αγώνα για την αφύπνιση της πολιτικής συνείδησης και τη διαπαιδαγώγηση του λαού, η σημασία της ταξικής πάλης ως «σχολείου».

Κορύφωση αυτής της πορείας, αλλά και εκκίνηση μιας ολάκερης νέας περιόδου, ήταν ο Οκτώβρης! Η εργατική τάξη σε συμμαχία με τη φτωχή αγροτιά και με οδηγό την επαναστατική στρατηγική των μπολσεβίκων καταλαμβάνει την εξουσία, τσακίζοντας το αίσθημα ανημπόριας απέναντι στους εκμεταλλευτές, που χάνεται στα βάθη των αιώνων. Αποδεικνύουν ότι μπορούν και χωρίς αυτούς! Αυτό δεν μένει στο επίπεδο μιας πρόσκαιρης επιτυχίας αλλά η σοβιετική εξουσία σταθεροποιείται, κόντρα στην αντεπανάσταση, την περικύκλωση και την ξένη επέμβαση των ιμπεριαλιστικών και καπιταλιστικών κρατών, που δείχνουν για άλλη μια φορά πόσο «δημοκρατικά» λειτουργούν έναντι της εκπεφρασμένης θέλησης των λαών. Ακόμα περισσότερο, οικοδομείται ένα ριζικά καινούργιο κοινωνικοοικονομικό σύστημα. Πυροδοτείται ένα γιγαντιαίων διαστάσεων απελευθερωτικό κίνημα σε όλον τον κόσμο και για πολλές δεκαετίες, ιδρύεται η Τρίτη Διεθνής, η Σοβιετική Ένωση και ο Κόκκινος Στρατός μπαίνουν στην πρωτοπορία της συντριβής του ναζισμού-φασισμού, με ανείπωτες θυσίες, οδηγώντας στη δημιουργία του σοσιαλιστικού στρατοπέδου μεταπολεμικά. Όλα αυτά υπήρξαν και καμιά καλοπληρωμένη πέννα (ή πληκτρολόγιο τη σήμερον) των προπαγανδιστών του συστήματος δεν μπορεί να τα διαγράψει!

Κοσμοϊστορικές κατακτήσεις

Όσο και να προσπαθεί, λοιπόν, το σύστημα να σβήσει από τη μνήμη των λαών την τομή αυτή που επέφερε το κομμουνιστικό κίνημα, τη σοσιαλιστική περίοδο της ιστορίας, όσο και να «σκυλιάζει» για να αποδείξει ότι ο κομμουνισμός είναι «νεκρός», «αποτυχημένος», «ανεφάρμοστος», τόσο θα φωνάζουν για το αντίθετο οι κατακτήσεις των λαών, οι νέες σχέσεις και πραγματικότητες που δημιούργησε όλη αυτή η απελευθερωτική παλίρροια. Τόσο και ακόμα περισσότερο θα ζωντανεύει η αναγκαιότητα της επανάστασης και του σοσιαλισμού από τις σημερινές συνθήκες βαρβαρότητας που διαμορφώνουν το κεφάλαιο και ο ιμπεριαλισμός.

Γιατί αν υπάρχει ένας πραγματικός στόχος όλης αυτής της εκστρατείας συκοφάντησης, της βιομηχανίας παραγωγής ψεμάτων και αθλιοτήτων που έχει στηθεί, της επιχείρησης σπίλωσης ιστορικών μορφών όπως ο Λένιν, Στάλιν, Μάο κ.α., αυτός δεν είναι άλλος από το σήμερα και το αύριο. Την προσπάθεια του συστήματος, αμαυρώνοντας την εικόνα του σοσιαλισμού και του κομμουνιστικού κινήματος, να αποτρέψει τη συνάντηση της κομμουνιστικής προοπτικής με τις αντιστάσεις και διεκδικήσεις των λαών.

Δεν διαγράφονται και δεν λερώνονται όμως: το ότι η ΣΕ από καθυστερημένη οικονομικά έφτασε σε μερικές δεκαετίες στα ανώτερα επίπεδα, χωρίς να στηριχτεί στην εκμετάλλευση, τη ληστεία αποικιών, την καταστροφή των μικρομεσαίων στρωμάτων και της αγροτιάς, όπως έκανε ιστορικά και κάνει ο καπιταλισμός. Το γεγονός ότι οι λαοί σε αυτές τις χώρες είχαν κατοχυρωμένο το δικαίωμα στη δουλειά. Είχε καθιερωθεί το 8ωρο και το 7ωρο και το 6ωρο-5ωρο για τις βαριές και ανθυγιεινές εργασίες. Υπήρχε το δικαίωμα στην περίθαλψη και την ασφάλιση για όλους. Καταργήθηκε η παιδική εργασία, απέκτησαν αλφάβητο και υπόσταση δεκάδες εθνότητες, αναβαθμίστηκε με όρους ισότητας η θέση της γυναίκας. Εξαλείφθηκε ο αναλφαβητισμός, όταν στις «προηγμένες» χώρες δεν είχε τεθεί καν σαν ζήτημα. Αναπτύχθηκε μια ολόκληρη μορφωτική επανάσταση, υπήρξε τεράστια άνοδος των επιστημών και της τεχνολογίας, δημιουργήθηκε ένα κορυφαίο εκπαιδευτικό σύστημα, με την παιδεία κτήμα όλου του λαού. Το ίδιο ο πολιτισμός και η τέχνη, που αποδείχτηκε ότι δεν είναι ζητήματα μιας μερίδας «πεφωτισμένων». Μια κοινωνία με κέντρο τον άνθρωπο και τις ανάγκες του.

Και όλα αυτά, σαν αυτονόητα δικαιώματα, οργανικά ενταγμένα στην ουσία αυτού του συστήματος. Όχι σαν μερικές παραχωρήσεις του κράτους, κάτω από την πίεση του κινήματος, που πάντα και στον όποιο βαθμό κατακτώνται στον καπιταλισμό θα είναι ασύμβατα με τη φύση του και θα επιχειρεί να τα αναιρέσει.

Από τον Φλεβάρη στον Οκτώβρη

Η Οκτωβριανή Επανάσταση όχι μόνο δεν προκύπτει ως τυχαίο γεγονός αλλά φέρνει στο έδαφος της πραγματικότητας μια αναντίρρητη ιστορική αναγκαιότητα. Η προπολεμική Ρωσία αποτελεί από μόνη της ένα ολόκληρο καμίνι ταξικών και κάθε είδους αντιθέσεων, στο οποίο η συντελούμενη ανάπτυξη του καπιταλισμού συνυπάρχει με τις πιο καθυστερημένες φεουδαρχικές έως και φυλετικές μορφές κοινωνικής οργάνωσης. Κάτω από την μπότα και το δεσποτισμό του τσαρισμού, δίνουν τον αγώνα της επιβίωσης τα εκατομμύρια των εξαθλιωμένων μαζών. Το ξέσπασμα του πρώτου παγκόσμιου ιμπεριαλιστικού πολέμου παροξύνει όλες τις αντιθέσεις στο έπακρο, διογκώνει τη δυσαρέσκεια του λαού, δημιουργεί συνθήκες επαναστατικής κρίσης, σε μια χώρα που συγκεντρώνει τις προϋποθέσεις που την καθιστούν τον «αδύναμο κρίκο της ιμπεριαλιστικής αλυσίδας», σύμφωνα με τη λενινιστική θεωρία. Στις 27 του Φλεβάρη του 1917, μετά από έναν γενικό αναβρασμό στις γραμμές των εργατών και στρατιωτών, πραγματοποιείται η αστικοδημοκρατική-αντιμοναρχική επανάσταση, που οδηγεί στην ανατροπή του καθεστώτος της τσαρικής απολυταρχίας, εκπροσώπου των φεουδαρχών-τσιφλικάδων. Την ίδια μέρα σχηματίζεται και συνεδριάζει το Σοβιέτ της Πετρούπολης, με αντιπροσώπους εργάτες και στρατιώτες. Ο θεσμός των Σοβιέτ, όργανο της ένοπλης πάλης και εμβρυακή μορφή της νέας επαναστατικής εξουσίας, εξαπλώνεται τον επόμενο καιρό σε όλη τη χώρα. Ως προς την ταξική του σύνθεση, εκφράζει τη συμμαχία της εργατικής τάξης με τη φτωχή αγροτιά (που φορούσε τη στολή του φαντάρου), η οποία αποτελούσε και την κοινωνική βάση της επαναστατικής διαδικασίας. Στην πλειοψηφία των Σοβιέτ, όμως, κυριαρχούν τα μικροαστικά-ρεφορμιστικά κόμματα (μενσεβίκοι και εσέροι), γεγονός που έχει σαν αποτέλεσμα τη θεληματική παράδοση, από τη μεριά τους, της εξουσίας στην αστική τάξη. Στις 2 του Μάρτη, σχηματίζεται η Προσωρινή Κυβέρνηση, εκφραστής των συμφερόντων της αστικής τάξης, από τα αντιδραστικά κόμματα των Κάντε και Οκτωβριστών (και με τη συμμετοχή του τρουντόβικου μικροαστού Κερένσκι, μετέπειτα πρωθυπουργού, σε υπουργείο), υπό την ανοχή και στήριξη των ρεφορμιστών. Αυτό αποτελεί την απαρχή μιας ιστορικά πρωτότυπης κατάστασης, που ονομάστηκε «δυαδική εξουσία», κατά την οποία συνυπήρχαν οι δύο ανταγωνιστικές εξουσίες (κυβέρνησης- Σοβιέτ).

Η Προσωρινή Κυβέρνηση συνεχίζει την πολιτική του τσαρισμού στους περισσότερους κρίσιμους τομείς (επίπεδο διαβίωσης μαζών, συμμετοχή στον ιμπεριαλιστικό πόλεμο, συμβιβασμός με μεγαλογαιοκτήμονες). Ο Λένιν επιστρέφει από την εξορία στις 3 του Απρίλη και την επομένη παρουσιάζει τις θέσεις του για την επανάσταση, τις γνωστές ως «Θέσεις του Απρίλη». Σε αυτές, ως προς την εκτίμηση της συγκυρίας, αναφέρει: «Η ιδιομορφία της σημερινής στιγμής στη Ρωσία βρίσκεται στο πέρασμα από το πρώτο στάδιο της επανάστασης που έδωσε την εξουσία στην αστική τάξη εξαιτίας της ανεπαρκούς συνειδητότητας και οργάνωσης του προλεταριάτου, στο δεύτερο στάδιο της που πρέπει να δώσει την εξουσία στα χέρια του προλεταριάτου και των φτωχών στρωμάτων της αγροτιάς». Για το κόμμα των μπολσεβίκων και τη στάση του στον πόλεμο, για όσο καιρό την κυριαρχία έχει ακόμα η αστική τάξη, κάνει λόγο για την ανάγκη της συναδέλφωσης των λαών και της αδιάλλακτης στάσης απέναντι στον «επαναστατικό αμυνιτισμό», δηλαδή τη σοβινιστική τάση εκείνη μέσα στη Δεύτερη Διεθνή και τη ρωσική σοσιαλδημοκρατία, που στο όνομα της «υπεράσπισης της πατρίδας» δικαιολογούσε τη συμμετοχή σε έναν ληστρικό, ιμπεριαλιστικό πόλεμο.

Αξιοσημείωτο στις θέσεις, μεταξύ πολλών άλλων, είναι το γεγονός ότι δεν εισάγει τον σοσιαλισμό ως άμεσο καθήκον, επιβεβαιώνοντας τη σημασία που έδινε ο Λένιν στο ζήτημα της ικανότητας μιας πρωτοπορίας σε κάθε φάση να υπολογίζει τις αμοιβαίες σχέσεις, τους συσχετισμούς ανάμεσα στις τάξεις και την ιδιομορφία της στιγμής. Θέτει το εξής ζήτημα:«[...] υπομονετική, συστηματική, επίμονη και προσαρμοζόμενη στις πρακτικές, ιδιαίτερα, ανάγκες των μαζών, εξήγηση των λαθών της τακτικής τους. Όσο είμαστε μειοψηφία, δουλειά μας είναι να κάνουμε κριτική και να εξηγούμε τα λάθη, κηρύσσοντας ταυτόχρονα την ανάγκη να περάσει όλη η κρατική εξουσία στα Σοβιέτ των εργατών βουλευτών, έτσι που οι μάζες με την πείρα τους να απαλλαγούν από τα λάθη τους». Η σπουδαιότητα της διαλεκτικής σκέψης φαίνεται και στην αντιπαράθεση του Λένιν με τους λεγόμενους «παλιούς μπολσεβίκους», που ισχυρίζονταν ότι η αστικοδημοκρατική επανάσταση δεν είχε ολοκληρωθεί, προσκολλημένοι σε «αποστηθισμένες διατυπώσεις» του προηγούμενου προγράμματος του κόμματος για «επαναστατική- δημοκρατική δικτατορία του προλεταριάτου και της αγροτιάς», ανίκανοι να διακρίνουν ότι μέσω των Σοβιέτ, «η διατύπωση αυτή πάλιωσε πια, η ζωή την έβγαλε από το βασίλειο των διατυπώσεων και την έμπασε στο βασίλειο της πραγματικότητας, τη συγκεκριμενοποίησε και έτσι την τροποποίησε».

Συνολικά, όλη αυτή η περίοδος μέχρι τον Οκτώβρη χαρακτηρίζεται από μια πρωτοφανή όξυνση της ταξικής πάλης, έκρηξη της πολιτικής και κοινωνικής αντιπαράθεσης, εναλλαγές μορφών και τακτικής από την πλευρά του επαναστατικού κόμματος για την υπηρέτηση της στρατηγικής του, απανωτές απότομες στροφές των εξελίξεων, κατακόρυφη άνοδο της οργής και της αυτενέργειας των μαζών, που ολοένα και περισσότερο εγκαταλείπουν τις αυταπάτες τους για την πολιτική των μενσεβίκων και των εσέρων και ριζοσπαστικοποιούνται ταχύτατα. Στις αρχές του Ιούλη ξεσπούν μεγαλειώδεις διαδηλώσεις εργατών, στρατιωτών και ναυτών, με κεντρικό σύνθημα το «όλη η εξουσία στα Σοβιέτ». Η κυβέρνηση, έχοντας τη στήριξη των ρεφορμιστών που βαφτίζουν τα γεγονότα «μπολσεβίκικη συνωμοσία», προχωράει σε άγρια και αιματηρή καταστολή τους, κηρύσσοντας την πρωτεύουσα σε κατάσταση πολιορκίας ενώ μπολσεβίκοι ηγέτες συλλαμβάνονται και το κόμμα τίθεται σε καθεστώς ημιπαρανομίας. Οι μενσεβίκοι και οι εσέροι που κυριαρχούν στα Σοβιέτ παραδίδουν ολοκληρωτικά την εξουσία στην αστική τάξη και την αντεπανάσταση, ενώ σε ανασχηματισμό της κυβέρνησης που γίνεται μέσα στον Αύγουστο παίρνουν την πλειοψηφία των υπουργείων, συνασπιζόμενοι με τους Κάντε. Οι απόπειρες για συντριβή της επανάστασης κορυφώνονται με το πραξικόπημα του στρατηγού Κορνίλοφ στις 25 Αυγούστου. Οι μπολσεβίκοι κάνουν έκκληση στον λαό να ξεσηκωθεί ένοπλα για τη ματαίωση του, δίχως αυτό να μεταφράζεται σε υποστήριξη της κυβέρνησης, που είχε, άλλωστε, συνδράμει στην προετοιμασία του. Έτσι και έγινε. Τα τμήματα των ερυθροφρουρών που συγκροτούνται ισοπεδώνουν τους πραξικοπηματίες. Στο μεταξύ, το μπολσεβίκικο κόμμα είχε φροντίσει να αναθεωρήσει την τακτική του, εγκαταλείποντας το σύνθημα «όλη η εξουσία στα Σοβιέτ», όχι για να αρνηθεί γενικά την κρατική εξουσία τύπου Σοβιέτ, αλλά γιατί τα δοσμένα Σοβιέτ είχαν γίνει στήριγμα της αντεπανάστασης. Άλλο ένα παράδειγμα που πιστοποιεί ότι η πολυπλοκότητα της πραγματικής ζωής είναι τέτοια, που αναγκάζει ακόμα και τους πιο γειωμένους και συγκροτημένους επαναστάτες να προχωρήσουν σε μεταβολές, αναπροσαρμογές και αλλαγές των σχεδίων τους. Πολλώ δε μάλλον αυτούς που πιστεύουν ότι μπορούν να «προγραμματίσουν» εξ ολοκλήρου την ιστορία στο κεφάλι τους. Μετά από αυτά τα γεγονότα τίθεται στην ημερήσια διάταξη η προετοιμασία της ένοπλης εξέγερσης. Σημειώνεται μια τεράστια μετατόπιση μαζών σε όλα τα επίπεδα στις θέσεις των μπολσεβίκων, ενώ οι επαναστατικές δυνάμεις κατακτούν την πλειοψηφία στο ένα Σοβιέτ μετά το άλλο. Σε όλο αυτό το διάστημα των τελευταίων μηνών, οι μπολσεβίκοι είχαν αποδείξει την ικανότητα τους να συνδέουν την τακτική με τη στρατηγική του κινήματος, να κερδίζουν την εμπιστοσύνη των μαζών, αναγνωρίζοντας τις ανάγκες και τα προβλήματα τους και προβάλλοντας τα αντίστοιχα αιτήματα, με χαρακτηριστικό το «Ψωμί, Ειρήνη, Γη». Από μια ολιγομελή οργάνωση κάποιων χιλιάδων ατόμων τον Φλεβάρη, το καλοκαίρι έφτασαν να αριθμούν 250.000 μέλη.

Στις 10 του Οκτώβρη, συγκαλείται η ΚΕ του κόμματος των μπολσεβίκων, που παίρνει την απόφαση για την κατάληψη της εξουσίας. Κάμενεφ και Ζινόβιεφ διαφωνούν και φτάνουν στο σημείο να δημοσιοποιήσουν τη διαφωνία τους, με προφανή στόχο τη ματαίωση της επανάστασης. Στην περίπτωση αυτή δεν έχουμε τίποτε άλλο πέρα από τις επιδράσεις μικροαστικών δυνάμεων στο εσωτερικό του κόμματος, που τρόμαζαν μπροστά στο γεγονός της μετατροπής της επανάστασης από θεωρητικό σχήμα σε ζήτημα προς πραγματοποίηση. Παρά τις δυσκολίες, όπως είναι γνωστό, η επανάσταση πραγματοποιείται και νικάει. Στο Πανρωσικό Συνέδριο των Σοβιέτ που πραγματοποιείται, ψηφίζεται έκκληση που λέει: «Όλη η εξουσία κατά τόπους περνάει στα χέρια των εργατών, στρατιωτών και αγροτών βουλευτών, που πρέπει να εξασφαλίσουν μια πραγματικά επαναστατική τάξη».

Για το ζήτημα της δυαδικής εξουσίας

Η δυαδική εξουσία αποτέλεσε μια αξιοσημείωτη ιδιομορφία και μια ιστορική πρωτοτυπία της επανάστασης στη Ρωσία. Τα τελευταία χρόνια, παρατηρούμε να τίθεται το ζήτημα με έναν ιδιαίτερο τρόπο, ως μέρος του αριστερού κυβερνητισμού δυνάμεων της Αριστεράς, που συνδέουν τη «διαμόρφωση όρων δυαδικής εξουσίας» με την εφαρμογή του «μεταβατικού» τους προγράμματος. Όπως όμως μας αποδεικνύει η ιστορία της ταξικής πάλης, τέτοιες καταστάσεις δεν μπορούν ούτε να παραγγελθούν ούτε να προγραμματιστούν. Στη Ρωσία, προέκυψαν στη βάση ιδιαίτερων όρων και εξελίξεων. Επιπλέον, το σίγουρο είναι πως πρόκειται για μια σύντομη πολιτικού χαρακτήρα περίοδο, κατά την οποία το ζήτημα της εξουσίας έχει τεθεί στην ημερήσια διάταξη και τα πάντα περιστρέφονται γύρω από αυτό, μέχρι να αποφασιστεί προς ποια κατεύθυνση θα κριθεί. Και αυτό συνολικά, γιατί το ζήτημα της εξουσίας ποτέ δεν κρίνεται «μερικώς», και με όρους της πιο σκληρής ταξικής πάλης, που το κίνημα είτε είναι ιδεολογικά, πολιτικά, οργανωτικά συγκροτημένο για να ανταποκριθεί σε αυτούς είτε όχι. Ενδεικτικά, στη Ρωσία η εξουσία των Σοβιέτ πήγαζε από τον ένοπλο λαό, «λεπτομέρεια» που πολλές φορές απλά «παραβλέπεται» στις ρεφορμιστικές φαντασιώσεις. Και πολύ γρήγορα, παρόλα αυτά, εμφανίστηκαν τάσεις ξεπεράσματος αυτής της κατάστασης, τόσο προς την κατεύθυνση της επανάστασης (κίνημα του Ιούλη) όσο και της αντεπανάστασης (Κορνίλοφ).

Αναμφίβολα, πάντως, δεν πρόκειται για μια ενδιάμεση περίοδο ανάμεσα στον καπιταλισμό και τον σοσιαλισμό, όπου μπορούν, χωρίς να έχει κριθεί το ζήτημα της επαναστατικής κατάληψης της εξουσίας, να δημιουργηθούν νέες σχέσεις παραγωγής και να γίνουν συνολικοί μετασχηματισμοί της κοινωνίας.

Επανάσταση, μεταβατική περίοδος, σοσιαλισμός

Σε συνάρτηση με το προηγούμενο, οφείλουμε να υπογραμμίσουμε τη σημασία της λενινιστικής φράσης, ότι «το βασικό ζήτημα κάθε επανάστασης είναι το ζήτημα της κρατικής εξουσίας». Αυτό που διακρίνει την επαναστατική από την οπορτουνιστική-ρεφορμιστική αντίληψη των πραγμάτων, είναι ότι αναγνωρίζει στο τσάκισμα του αστικού κράτους, στην επαναστατική κατάληψη της εξουσίας από την εργατική τάξη και τους συμμάχους της, στους πρωταρχικούς, βασικούς σοσιαλιστικούς μετασχηματισμούς που αυτή η συμμαχία θα πραγματοποιήσει, τον αναγκαίο όρο, την εκ των ων ουκ άνευ προϋπόθεση, για να ανοίξει ο δρόμος για την οικοδόμηση ενός νέου συστήματος, για τη διαμόρφωση νέων σοσιαλιστικών-κομμουνιστικών σχέσεων. Αυτό συμβαίνει, διότι ενδιάμεση περίοδος «ρήξεων» και «ανατροπών», «μεταβατικό στάδιο» επαναστατικού μετασχηματισμού της κοινωνίας στο έδαφος του καπιταλισμού, χωρίς την ανατροπή της αστικής κυριαρχίας, πολύ απλά δεν υπάρχει. Η μετάβαση από τον καπιταλισμό στο σοσιαλισμό δεν έχει τα ίδια χαρακτηριστικά με αυτή που συντελέστηκε από τη φεουδαρχία στον καπιταλισμό. Τότε ήταν που η αστική τάξη μπόρεσε να μορφοποιήσει λειτουργίες και σχέσεις «δικές της» στο εσωτερικό των φεουδαρχικών σχηματισμών, γεγονός που δεν μπορεί να ισχύει για την εργατική τάξη στο καπιταλιστικό σύστημα, δεδομένου του άμεσου και ενεργού ρόλου της αστικής τάξης στην παραγωγική-οικονομική διαδικασία. Κάθε βήμα προς αυτήν την κατεύθυνση θα οδηγούσε τα πράγματα στη συνολική σύγκρουση. Από εκεί και πέρα, το επαναστατικό πάρσιμο της εξουσίας από την εργατική τάξη και τα πρώτα μέτρα στην κατεύθυνση του σοσιαλισμού που δρομολογεί, επουδενί δεν σημαίνουν τον ολοκληρωτικό μετασχηματισμό των κοινωνικών σχέσεων σε κομμουνιστικές. Πρώτα και κύρια, διότι το επίπεδο συγκρότησης της «σαν τάξης για τον εαυτό της», κατακτημένο στην πάλη ενάντια στον καπιταλισμό, αντιστοιχεί ακριβώς στη δυνατότητα της να πάρει την εξουσία και να προχωρήσει στους βασικούς μετασχηματισμούς (π.χ. εθνικοποιήσεις), αλλά απαιτείται η περαιτέρω συγκρότηση της για τη συνέχεια.

Είναι αναγκαία, επομένως, όλη αυτή η μεταβατική περίοδος που ονομάζεται σοσιαλισμός. Μια περίοδος που δεν προχωράει με πρότυπο κάποιο δεδομένο μοντέλο ή συνταγή αλλά χαρακτηρίζεται από τον συνεχή επαναστατικό μετασχηματισμό της κοινωνίας σε κομμουνιστική κατεύθυνση και με όρους ταξικής πάλης.

Το γιατί στις κοινωνίες που οικοδομήθηκε σοσιαλισμός και έκανε τεράστια βήματα αυτός ο μετασχηματισμός είχαμε τελικά πισωγύρισμα, οι ουσιαστικές εξηγήσεις για την ήττα του κομμουνιστικού κινήματος, τα συμπεράσματα για τους όρους και τις αιτίες της καπιταλιστικής παλινόρθωσης, είναι από τα πιο σοβαρά ζητήματα με τα οποία οφείλει να αναμετρηθεί το κίνημα.