Με τη σημαία της επανάστασης. 100 χρόνια από την ίδρυση της Κομμουνιστικής Διεθνούς

 Δημοσιεύτηκε στην Προλεταριακή Σημαία φυλ. 843, στις 23/3/2019

Στις 2 Μάρτη του 1919 σε μια αίθουσα του Κρεμλίνου στη Μόσχα ξεκίνησε το ιδρυτικό συνέδριο της Γ’ Διεθνούς, της Κομμουνιστικής Διεθνούς (ΚΔ) όπως καθιερώθηκε αργότερα. Οι εργασίες του συνεδρίου κράτησαν μέχρι τις 6 του ίδιου μήνα και συμμετείχαν σ’ αυτό αντιπρόσωποι από κομμουνιστικά κόμματα και οργανώσεις της Ευρώπης, της Αμερικής και της Ασίας.

 

Ο πόλεμος και η χρεοκοπία της Β’ Διεθνούς

Η σκέψη για την ίδρυση μιας νέας Διεθνούς των εργατών ωρίμασε πολύ γρήγορα μέσα στις γραμμές του κομμουνιστικού κινήματος, σχεδόν αμέσως μετά την έναρξη του Πρώτου Παγκοσμίου Πολέμου, όταν χρεοκόπησε η Β’ Διεθνής, αφού η ηγεσία της πρόδωσε την εργατική τάξη, παίρνοντας τη σοσιαλσοβινιστική θέση υποστήριξης των αστικών τους τάξεων στο ζήτημα του πολέμου και καλώντας ουσιαστικά τους εργάτες να αλληλοεξοντωθούν στα πεδία των μαχών. Σε αντίθεση οι Μπολσεβίκοι και πολλοί άλλοι ηγέτες του κομμουνιστικού κινήματος κατήγγειλαν τον ιμπεριαλιστικό χαρακτήρα του πολέμου και υποστήριξαν τον αγώνα για τον τερματισμό του και τη μετατροπή του σε εμφύλιο, με στόχο την κατάκτηση της εξουσίας από το προλεταριάτο. Έθεσαν ως επιτακτικό καθήκον τη διεθνιστική συσπείρωση του προλεταριάτου στη βάση της αποσύνδεσής του από τον οπορτουνισμό της χρεοκοπημένης Β’ Διεθνούς. Καθοριστικό γεγονός όμως για την ίδρυση του ΚΔ στάθηκε ο θρίαμβος της Οκτωβριανής Επανάστασης και η εδραίωση της εξουσίας των Σοβιέτ στη Ρωσία.

Μέσα στο 1915 έγιναν οι πρώτες συγκεντρώσεις εκπροσώπων σοσιαλιστικών κομμάτων σε Κοπεγχάγη, Λονδίνο και Βιέννη που συζήτησαν σχετικά με τη στάση που έπρεπε να κρατήσει το κομμουνιστικό κίνημα στο ζήτημα του πολέμου. Βέβαια δεν υιοθετήθηκε η λενινιστική άποψη και οι αποφάσεις περιορίστηκαν σε μια επιφανειακή προσέγγιση και απλή καταγγελία του πολέμου.

Σημαντική ήταν και η συνδιάσκεψη του Τσίμερβαλντ της Ελβετίας που πραγματοποιήθηκε το Σεπτέμβρη του 1915 με συμμετοχή αντιπροσώπων σοσιαλιστικών κομμάτων κυρίως της κεντρικής και ανατολικής Ευρώπης. Και πάλι η λενινιστική άποψη θα παραμείνει μειοψηφία. Οι περισσότεροι αντιπρόσωποι επηρεάζονταν από τις απόψεις του Κάουτσκι που δεν είχε μια ξεκάθαρη στάση, ακροβατούσε αρχικά ανάμεσα στην επανάσταση και το ρεφορμισμό (κεντρισμός) και αργότερα τάχθηκε σαφώς ενάντια στην επανάσταση υποστηρίζοντας ότι «η ρωσική τακτική δεν ήταν κατάλληλη για την Ευρώπη». Όμως, με προσωπικές παρεμβάσεις του ίδιου του Λένιν, η συνδιάσκεψη υιοθέτησε μερικές σωστές απόψεις όπως ο χαρακτηρισμός του πολέμου ως ιμπεριαλιστικού ή ότι ο πόλεμος μεταξύ των εθνών και η λεγόμενη «υπεράσπιση της πατρίδας» οδηγούσε σε ακόμη μεγαλύτερη εκμετάλλευση και υποδούλωση των λαών.

Το Απρίλη του επόμενου χρόνου πραγματοποιήθηκε νέα διάσκεψη στο Κίνταλ της Ελβετίας. Σ’ αυτήν συμμετείχαν ακόμα περισσότεροι αντιπρόσωποι σοσιαλιστικών κομμάτων. Με τις δύο αυτές διασκέψεις ο Λένιν κατόρθωσε να διαχωρίσει τους επαναστάτες διεθνιστές από την επιρροή των σοσιαλσοβινιστών και να θέσει τις βάσεις για την ίδρυση μιας καινούριας Διεθνούς. Τον Απρίλη του 1917 το έθεσε ξεκάθαρα: «Εμείς ακριβώς τώρα, πρέπει να ιδρύσουμε χωρίς αργοπορία, μια νέα, επαναστατική, προλεταριακή Διεθνή…» (Λένιν, «Τα καθήκοντα του προλεταριάτου στην επανάστασή μας»)

Η ίδρυση της ΚΔ

Μετά τη νίκη της Οκτωβριανής Επανάστασης οι λενινιστική θέση ήταν σαφώς ενισχυμένη. Πολλά κομμουνιστικά κόμματα συσπειρώθηκαν γύρω από το μπολσεβίκικο κόμμα, το πρώτο κόμμα που κατάφερε να γκρεμίσει την εξουσία της αστικής τάξης και να κάνει πράξη τη δικτατορία του προλεταριάτου. Έτσι στις αρχές του 1918 πραγματοποιήθηκε στην Πετρούπολη διεθνής σύσκεψη με στόχο την ίδρυση νέας Κομμουνιστικής Διεθνούς και το Γενάρη του 1919 σε νέα σύσκεψη εγκρίθηκε η ίδρυση της Γ’ Διεθνούς που προγραμματίστηκε για τις αρχές του Μάρτη του ίδιου χρόνου στη Μόσχα.

Η μετάβαση των αντιπροσώπων στον τόπο του Συνεδρίου δεν ήταν εύκολη. Υπήρχαν πολλές εστίες πολέμου στη διαδρομή, πολλά κράτη απαγόρευσαν την έξοδο των αντιπροσώπων και σε μερικές περιπτώσεις υπήρχαν και συλλήψεις. Είναι πολύ χαρακτηριστική η αφήγηση του Γκρούπερ (Στάινχαρτ) αντιπροσώπου του ΚΚ Αυστρίας για τις δυσκολίες που αντιμετώπισε: «Ήμουν αναγκασμένος να ταξιδεύω στα σκαλοπάτια των βαγονιών, στις στέγες τους, στα ενδιάμεσα τους, ακόμη και στην καρβουναποθήκη και στην πλατφόρμα της ατμομηχανής... Όταν κατάφερνα να βρεθώ σε βαγόνι για ζώα, αυτό ήταν πια μεγάλη επιτυχία γιατί ένα αρκετό μέρος από το πολυήμερο ταξίδι που κράτησε 17 μέρες, αναγκάστηκα να το κάνω με τα πόδια. Η γραμμή του μετώπου τότε περνούσε από την περιοχή του Κιέβου. Από εδώ περνούσαν μόνο στρατιωτικά τραίνα. Καμουφλαριζόμουν κουρελής στρατιώτης που γυρίζει από αιχμαλωσία και κινδύνευα από στιγμή σε στιγμή να με πιάσουν και να με τουφεκίσουν οι λευκοί. Κοντά στα άλλα δεν ήξερα ούτε λέξη ρωσικά». (Παγκόσμια Ιστορία)

Στο ιδρυτικό συνέδριο κατάφεραν τελικά να συμμετάσχουν 52 αντιπρόσωποι από 35 κόμματα και οργανώσεις κυρίως της Ευρώπης αλλά και της Ασίας και της Αμερικής.

Εκτός από το Πρόγραμμα της Γ’ Διεθνούς, εγκρίθηκαν η εισήγηση του Λένιν για την αστική δημοκρατία και τη δικτατορία του προλεταριάτου. Σημαντική επίσης ήταν η απόφαση του Συνεδρίου να χαρακτηρίσει την εποχή ως εποχή του σαπίσματος του καπιταλισμού και πραγματοποίησης των προλεταριακών επαναστάσεων. Η επιτυχημένη επανάσταση στη Ρωσία αλλά και στη Γερμανία, τη Φινλανδία και την Ουγγαρία -ανεξάρτητα από την κατάληξή τους- ήταν σημαντικά γεγονότα που επιβεβαίωναν τις θέσεις της Διεθνούς. Ανάμεσα στα βασικά καθήκοντα της Γ’ Διεθνούς ήταν και η πάλη ενάντια στο ρεφορμισμό και στην επίδραση των σοσιαλδημοκρατικών απόψεων στις γραμμές του εργατικού κινήματος.

Μέσα στο 1919 δυνάμωσαν οι θέσεις των κομμουνιστών στα εργατικά κόμματα και σε πολλές περιπτώσεις ιδρύθηκαν νέα κομμουνιστικά κόμματα και οργανώσεις στην δυτική Ευρώπη, τα Βαλκάνια, την Ασία, τη Λατινική Αμερική. Τη χρονιά αυτή ιδρύθηκε στην Κίνα ο όμιλος του Τσανσά με αρχηγό τον Μάο Τσετούνγκ.

Στο 2^ο Συνέδριο της ΚΔ που πραγματοποιήθηκε στην Πετρούπολη και τη Μόσχα τον Ιούλη του 1920 έλαβε μέρος και το ελληνικό ΚΚ (τότε ΣΕΚΕ). Το έργο του Λένιν «Ο "αριστερισμός", παιδική αρρώστια του κομμουνισμού» αποτέλεσε βάση των αποφάσεων και πρόγραμμα δράσης του 2^ου συνεδρίου για τα κομμουνιστικά κόμματα της ΚΔ. Στο συνέδριο αυτό αποφασίστηκαν οι περίφημοι 21 όροι πάνω στους οποίους έπρεπε να δεσμεύονται τα κόμματα που εντάσσονταν στην ΚΔ, όπως το ξεκαθάρισμά τους από σοσιαλδημοκρατικά και ρεφορμιστικά στοιχεία, η αποδοχή του δημοκρατικού συγκεντρωτισμού ως αρχή λειτουργίας των κομμάτων κ.α.

Συνολικά έγιναν επτά συνέδρια στα οποία η ΚΔ πήρε θέσεις υπέρ της μπολσεβικοποίησης των κομμουνιστικών κομμάτων, υπέρ της νίκης του σοσιαλισμού ακόμα και σε μια χώρα, καθόρισε τους τύπους των επαναστάσεων ανάλογα με το επίπεδο ανάπτυξης του καπιταλισμού, προώθησε τη θέση των Λαϊκών Μετώπων ως απάντηση στο φασισμό και τον επερχόμενο Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο κ.α.

Η συμβολή της ΚΔ στην οργάνωση του επαναστατικού εργατικού κινήματος ήταν καθοριστική. Στη διάρκεια της δράσης της μέχρι και το 1943 που αποφασίστηκε η αυτοδιάλυσή της, η ΚΔ διευρύνθηκε σημαντικά και πρόσφερε τεράστια βοήθεια στα κομμουνιστικά κόμματα όλου του κόσμου. Για περισσότερο από 20 χρόνια λειτούργησε ως ένα επαναστατικό κέντρο που συγκροτούσε εκατομμύρια κομμουνιστές πάνω στις αρχές του μαρξισμού- λενινισμού και συντόνιζε την πάλη των λαών ενάντια στον ιμπεριαλισμό και τον καπιταλισμό.

Βιβλιογραφία

«Ιστορία των τριών Διεθνών», Ουίλιαμ Φόστερ, εκδ. Γνώσεις

«Παγκόσμια ιστορία», τομ. Η, Ακαδημία Επιστημών ΣΕ, εκδ. Μέλισσα

«Ιστορία της Τρίτης Διεθνούς», Ακαδημία Επιστημών ΣΕ, εκδ. Σύγχρονη Εποχή

«Άπαντα Λένιν» τομ. 31, εκδ. Σύγχρονη Εποχή 1977

«Άπαντα Λένιν» τομ. 28, 4^η ρωσική έκδοση 1950

«Ιστορία της Σοβιετικής Ενωσης», τομ. Γ, Ε.Χ. Καρ, εκδ. ΥΠΟΔΟΜΗ