133 ηρωικές ημέρες. 100 χρόνια από την ουγγρική εργατική επανάσταση

 Δημοσιεύτηκε στην Προλεταριακή Σημαία φυλ. 842, στις 9/3/2019

«Σήμερα, το προλεταριάτο της Ουγγαρίας παίρνει όλη την εξουσία στα χέρια του. Η κατάρρευση του αστικού κόσμου και η χρεωκοπία του συνασπισμού υποχρεώνουν τους εργάτες και τους αγρότες να προβούν σε αυτό το βήμα. Η καπιταλιστική παραγωγή έχει καταρρεύσει. Μόνο ο κομμουνισμός μπορεί να διατηρήσει τη χώρα από την αναρχία… Επιλέγουμε ένα δρόμο που θα μας φέρει δυσκολίες, εξαθλίωση και ταλαιπωρίες, γιατί μόνο κατ’ αυτό τον τρόπο μπορούμε να βοηθήσουμε να νικήσει η υπόθεση του σοσιαλισμού η οποία θα λυτρώσει τον κόσμο». (Από τη Διακήρυξη του Επαναστατικού Κυβερνητικού Συμβούλιου της Ουγγαρίας, 22/3/1919)

Διάλυση της Αυστροουγγαρίας και αστικοδημοκρατική επανάσταση

Με το τέλος του Α’ Παγκοσμίου Πολέμου και με την ισχυρή επίδραση της Οκτωβριανής Επανάστασης, οι αντιθέσεις (εθνικές και κοινωνικές) στην αυτοκρατορία των Αψβούργων οξύνθηκαν. Στα τέλη του 1918 η άλλοτε πανίσχυρη δύναμη της Ευρώπης η Αυστροουγγαρία δεν υπήρχε πια. Στη θέση της δημιουργήθηκαν εθνικά κράτη.

Στην Ουγγαρία τη νύχτα της 30^ης προς 31^η του Οκτώβρη του 1918 ξεσπά εξέγερση (επανάσταση των χρυσανθέμων). Εργάτες και στρατιώτες καταλαμβάνουν στρατηγικά σημεία της Βουδαπέστης και ζητούν τη δημιουργία ανεξάρτητης ουγγρικής δημοκρατίας. Λίγες μέρες μετά σχηματίζεται η κυβέρνηση του Μιχάλι Κάρολι (αστός που ηγήθηκε της εξέγερσης) και στις 16 του Νοέμβρη η Ουγγαρία ανακηρύσσεται επίσημα Δημοκρατία.

Η κυβέρνηση Κάρολι πραγματοποιεί κάποιες αστικές μεταρρυθμίσεις, νομοθετεί το 8ωρο και το καθολικό εκλογικό δικαίωμα και παραχωρεί πολιτικές ελευθερίες. Ελάχιστα όμως απ’ αυτά έγιναν πράξη. Πολύ σύντομα κλείνουν εργοστάσια, πετιούνται στο δρόμο εργάτες και οι τιμές στα είδη πρώτης ανάγκης αυξάνονται κατακόρυφα.

Στις 20 Νοέμβρη ιδρύεται το Κομμουνιστικό Κόμμα της Ουγγαρίας με αρχηγό τον Μπέλα Κουν που βάζει ως άμεσο στόχο την πραγματοποίηση σοσιαλιστικής επανάστασης και ρίχνει το σύνθημα «Όλη η εξουσία στα Σοβιέτ». Ταυτόχρονα οργανώνει διαμαρτυρίες για το ζήτημα των ακριβών ενοικίων όπως και για άλλα σημαντικά προβλήματα της καθημερινότητας του ουγγρικού λαού. Το Δεκέμβρη του 1918 οι Ούγγροι εργάτες πραγματοποιούν εξεγέρσεις και μαζικές απεργίες με αίτημα να υπογραφούν συλλογικές συμβάσεις. Σε ορισμένες μάλιστα περιπτώσεις, που τέθηκαν επικεφαλής οι κομμουνιστές, κατάφεραν να πάρουν στα χέρια τους τη διεύθυνση των εργοστασίων και πολλά τοπικά όργανα εξουσίας. Οι αγρότες αντίστοιχα συγκρότησαν ένοπλα τμήματα και άρχισαν να καταλαμβάνουν τα μεγάλα τσιφλίκια.

Η κυβέρνηση ξεκινά άγριες διώξεις εναντίον των κομμουνιστών. Στις 3 Φεβρουαρίου του 1919 γίνεται επιδρομή της αστυνομίας στα γραφεία της εφημερίδας του κόμματος και στις 21 του ίδιου μήνα όλα σχεδόν τα μέλη της Κεντρικής Επιτροπής συλλαμβάνονται. Τρεις μέρες αργότερα το κομμουνιστικό κόμμα καλεί τους εργάτες να βγουν στους δρόμους με στόχο την ανατροπή της κυβέρνησης. Τις επόμενες μέρες σε πολλές μεγάλες πόλεις οι διαδηλώσεις συνεχίστηκαν και μάλιστα πήραν χαρακτηριστικά ένοπλης εξέγερσης. Από δω και πέρα τα γεγονότα γίνονται δραματικά: «Στις 19-20 Μάρτη οργανώνονται συλλαλητήρια και απεργίες εργατών σε πολλές πόλεις της χώρας. Το ένα μετά το άλλο τα Σοβιέτ των αντιπροσώπων των εργατών ξεκόβουν από τους σοσιαλρεφορμιστές και γίνονται όργανα εξουσίας… Η δραστηριότητα των επαναστατικών μαζών είχε φτάσει στο κατακόρυφο. Ο λαός περίμενε μόνο το σύνθημα για την ένοπλη εξέγερση». (Παγκόσμια Ιστορία )

Σοβιετική εξουσία

Η κυβέρνηση Κάρολι θα αναγκαστεί να παραδώσει την εξουσία στους σοσιαλδημοκράτες. Σ’ αυτό συνετέλεσε και η πίεση από την Αντάντ να αποδεχθεί η Ουγγαρία ξένη κατοχή σε μεγάλο μέρος των εδαφών της. Οι σοσιαλδημοκράτες που δεν είχαν αρκετές δυνάμεις για να σχηματίσουν κυβέρνηση απευθύνονται στους κομμουνιστές. Προτείνουν τη διάλυση του ΚΚ και τη συγκρότηση ενιαίου κόμματος σοσιαλιστών - κομμουνιστών. Μάλιστα οι συνεννοήσεις έγιναν μέσα στη φυλακή αφού όλη η ηγεσία του ΚΚ ήταν ακόμα εκεί. Ο Μπέλα Κούν θα δεχτεί την πρόταση με τον όρο να αφοπλιστεί η αστική τάξη, να συγκροτηθεί κόκκινος στρατός, να εθνικοποιηθούν οι βιομηχανίες, να δημευτούν τα τσιφλίκια κ.α. Οι σοσιαλδημοκράτες θα αποδεχτούν με τη σειρά τους τούς όρους, στις 21 Μάρτη συγκροτείται κυβέρνηση σοσιαλιστών - κομμουνιστών και το Σοβιέτ της Βουδαπέστης ανακηρύσσει την Ουγγαρία Σοβιετική Δημοκρατία.

Τα πρώτα μέτρα της κυβέρνησης θα είναι στην κατεύθυνση της συμφωνίας. Εθνικοποιούνται όλες οι μεγάλες επιχειρήσεις, οι τράπεζες, το εξωτερικό εμπόριο, επιβάλλεται στην πράξη το 8ωρο και τα μεροκάματα αυξάνονται σημαντικά. Οι άστεγοι εγκαθίστανται στις βίλες των αστών και χιλιάδες οικογένειες αποκτούν καινούρια σπίτια. Όμως θα γίνουν και σοβαρά λάθη που θα αποδειχθούν κρίσιμα για το νεοσύστατο εργατικό κράτος.

«…δεν έλυσαν όπως έπρεπε το αγροτικό πρόβλημα. Η τσιφλικάδικη γη εθνικοποιήθηκε αλλά δόθηκε στα κρατικά νοικοκυριά και όχι στους αγρότες. Αυτό έγινε αιτία να απογοητευτούν οι αγρότες από την αγροτική πολιτική της κυβέρνησης με αποτέλεσμα να μη μπορέσει η εργατική τάξη να εξασφαλίσει μια γερή συμμαχία με τους αγρότες. Ακόμη και η εθνικοποίηση της μικρής βιομηχανίας και των βιοτεχνικών εργαστηρίων ήταν λάθος». (Παγκόσμια Ιστορία). Επίσης η διαδικασία εκκαθάρισης του αστικού στρατού και του κρατικού μηχανισμού από τα αντικομουνιστικά στοιχεία προχωρούσε με σοβαρές καθυστερήσεις.

Ο Λένιν θα χαιρετήσει την προλεταριακή επανάσταση στην Ουγγαρία λέγοντας ότι «ο σπόρος που έσπειρε η ρωσική επανάσταση φυτρώνει στην Ευρώπη». Παράλληλα όμως θα εκφράσει ξεκάθαρα τους προβληματισμούς του με ένα τηλεγράφημα που θα στείλει στον Μπέλα Κουν στις 23 Μάρτη: «…τι πραγματικές εγγυήσεις έχετε ότι η καινούρια ουγγρική κυβέρνηση θα είναι στην πραγματικότητα κομμουνιστική και όχι απλώς και μόνο σοσιαλιστική δηλαδή σοσιαλπροδοτική; Έχουν οι κομμουνιστές πλειοψηφία στην κυβέρνηση; Πότε θα γίνει συνέδριο των Σοβιέτ; Σε τι συνίσταται πραγματικά η αναγνώριση της δικτατορίας του προλεταριάτου από τους σοσιαλιστές;» (Άπαντα Λένιν)

Ξένη επέμβαση και η αντεπανάσταση

Όπως ήταν φυσικό τα γεγονότα στην Ουγγαρία θα ανησυχήσουν ιδιαίτερα τους Ευρωπαίους και Αμερικάνους ιμπεριαλιστές που ξεκάθαρα πλέον μεθοδεύουν επέμβαση και κατάληψη της Βουδαπέστης. Αρχικά θα επιβάλλουν οικονομικό αποκλεισμό στην Ουγγαρία και στη συνέχεια θα οργανώσουν την επέμβαση. Στις 16 Απρίλη του 1919 θα εισβάλουν στη χώρα στρατεύματα της Ρουμανίας και της Τσεχοσλοβακίας υπό τις διαταγές της Αντάντ. Οι κομμουνιστές καλούν τον ουγγρικό λαό να αντισταθεί. Την πρωτομαγιά διοργανώνεται διαδήλωση στη Βουδαπέστη και μέσα σε λίγες μέρες συγκροτείται στρατός από 100.000 ένοπλους εργάτες που είναι έτοιμοι να υπερασπιστούν την επανάσταση. Η αντίσταση του ουγγρικού λαού ξεκινάει. Δίπλα του θα βρεθούν πολλοί μαχητές από τις γύρω χώρες που θα συγκροτήσουν μια διεθνή ταξιαρχία. Από τις πρώτες κιόλας μέρες ο ουγγρικός Κόκκινος Στρατός έχει επιτυχίες. Καταφέρνει να απωθήσει τα ξένα στρατεύματα και να πλησιάσει στη Σλοβακία. Οι εργάτες και οι αγρότες της νοτιοανατολικής Σλοβακίας εξεγείρονται και όταν οι Ούγγροι στρατιώτες μπαίνουν στη χώρα, δημιουργείται η Δημοκρατία των Σοβιέτ της Σλοβακίας που θα διατηρηθεί για ένα μήνα και θα καταρρεύσει μετά από επέμβαση του στρατού των Τσέχων. Αξίζει επίσης να σημειωθεί ότι ήδη από τα μέσα του Απρίλη οι εξεγερμένοι εργάτες του Μονάχου, παρά την ήττα των Σπαρτακιστών και τη δολοφονία της Λούξεμπουργκ και του Λίμπκνεχτ, επηρεασμένοι από τα γεγονότα στην Ουγγαρία, κατέλαβαν την εξουσία, δημιουργώντας τη βραχύβια (λίγων εβδομάδων) Κομμούνα της Βαυαρίας. Ακόμα και στη Βιέννη και το Βερολίνο σημειώθηκαν εργατικές εξεγέρσεις στο διάστημα αυτό.

Όμως αυτό που δεν κατάφεραν οι ιμπεριαλιστές με τα όπλα, το πέτυχαν με την προδοσία των σοσιαλρεφορμιστών. Οι Γάλλοι, με τελεσίγραφο που θα στείλουν, απαιτούν την αποχώρηση του Κόκκινου Στρατού. Το τελεσίγραφο θα συζητηθεί στις 19 Ιούνη στο 1^ο συνέδριο των Σοβιέτ της Ουγγαρίας και οι ρεφορμιστές που είχαν πλειοψηφία υποκύπτουν στις απαιτήσεις της Αντάντ. Οι ανησυχίες του Λένιν επιβεβαιώνονται. Ο Κόκκινος Στρατός θα αποσυρθεί, σε αντίθεση με τα ξένα στρατεύματα που, παρά τις αρχικές διαβεβαιώσεις, θα παραμείνουν στη χώρα. Ταυτόχρονα αρχίζουν να συγκροτούνται αντεπαναστατικά όργανα εξουσίας και μέχρι την 1^η Αυγούστου του 1919 η σοβιετική εξουσία θα καταρρεύσει.

Ο δρόμος πλέον ανοίγει για την εγκαθίδρυση στρατιωτικής δικτατορίας. Στην εξουσία ανεβαίνει ο Μίκλος Χόρτι που επιβάλει ένα καθεστώς τρόμου. Βασανισμούς, φυλακίσεις και εκτελέσεις επιφυλάσσει για τους κομμουνιστές τις επόμενες κιόλας μέρες. Η λευκή τρομοκρατία απλώνεται σε όλη τη χώρα. Πολλοί κομμουνιστές αναγκάζονται να διαφύγουν στο εξωτερικό. Το ουγγρικό προλεταριάτο πλήρωνε ακριβά τα λάθη των ηγετών του.

Η ουγγρική επανάσταση θα σβήσει μετά από 133 ηρωικές μέρες. Όμως δεν πρόκειται να διαγραφεί από τη μνήμη του ουγγρικού λαού η πρώτη προσπάθεια που έκανε να γράψει τη δική του ιστορία στις σελίδες του παγκόσμιου επαναστατικού κινήματος, δίπλα στους Μπολσεβίκους και τους Σπαρτακιστές.

Βιβλιογραφία

«Παγκόσμια Ιστορία» τ. Η, Ακαδημία Επιστημών ΕΣΣΔ

«Άπαντα Λένιν» τ. 38, εκδ. Σύγχρονη Εποχή

«Επανάσταση στην Ευρώπη 1917-1923», Χέλμουτ Γκρούμπερ, εκδ. Κομμούνα