Δημοσιεύτηκε στην Προλεταριακή Σημαία, φυλ. 891, στις 3/4/2021
Απρίλης του 1942. Συμπληρώνονται σχεδόν 2 χρόνια ναζιστικής κατοχής. Ο ελληνικός λαός μόλις έχει βγει από τον τρομερό χειμώνα του '41-'42 με χιλιάδες νεκρούς από την πείνα και το κρύο. Κι όμως, παρά τα προβλήματα επιβίωσης, παρά τις απειλές της δοσίλογης κυβέρνησης και των κατακτητών, πραγματοποιείται μια μεγάλη πανελλαδική απεργία στο Δημόσιο που θα καταλήξει νικηφόρα.
Βέβαια δεν ήταν η πρώτη κινητοποίηση που έγινε από τότε που πάτησαν το πόδι τους στη Ελλάδα οι Γερμανοί ναζί. Τον Νοέμβρη του 1941 προηγήθηκε μια μεγάλη συγκέντρωση χιλιάδων φοιτητών με αφορμή το επισιτιστικό ζήτημα. Μάλιστα επενέβη η αστυνομία και συνέλαβε πολλούς. Το ίδιο διάστημα, με αντίστοιχα αιτήματα (συσσίτιο, ιματισμός, ιατροφαρμακευτική περίθαλψη), κινητοποιήθηκαν οι ανάπηροι και οι τραυματίες του πολέμου με σειρά διαβημάτων και ομαδική κάθοδο στο κέντρο της Αθήνας. Ο αγώνας τους συνεχίστηκε και τον Δεκέμβρη του '41 όταν προχώρησαν σε απεργία πείνας σε όλα νοσοκομεία με αποτέλεσμα την επέμβαση Ιταλών καραμπινιέρων και Ελλήνων αστυφυλάκων. Η σθεναρή στάση των απεργών πείνας υποχρέωσε την κυβέρνηση να ικανοποιήσει τα αιτήματά τους.
Ο ελληνικός λαός με κάθε τρόπο αντιστεκόταν ακόμα και μέσα στο χειμώνα της πείνας όταν έδινε καθημερινά τη μάχη για την επιβίωση. Και φυσικά να μην ξεχνάμε ότι από το Φλεβάρη του 1942 έχει δημιουργηθεί ο ΕΛΑΣ και σύντομα θα ξεκινήσει να δίνει ηρωικές μάχες για την απελευθέρωση της Ελλάδας.
Η πρώτη όμως μεγάλη απεργία εργαζομένων ήταν αυτή που ξεκίνησε στις 12 Απρίλη του 1942 από τους τριατατικούς υπαλλήλους (ΤΤΤ δηλαδή η εταιρεία Ταχυδρομείων, Τηλεγραφημάτων και Τηλεφωνίας). Αφορμή στάθηκε ένα γεγονός στο Κεντρικό Ταχυδρομείο όταν ένας υπάλληλος έχασε τις αισθήσεις του λόγω πείνας. Ο Θανάσης Χατζής περιγράφει παραστατικά το ξεκίνημα της απεργίας: «Αμέσως μια επιτροπή τριατατικών υπαλλήλων ζητάει από το Διευθυντή να εξασφαλιστεί ένα ελάχιστο όριο διατροφής. Ο Διευθυντής απειλεί και διατάζει την απόλυση 12 υπαλλήλων. Η είδηση προκαλεί αναστάτωση και άμεση απάντηση. Οι ταχυδρομικοί διανομείς πετούν τις τσάντες, οι τηλεφωνητές τα τηλέφωνα, οι τηλεγραφητές τα χειριστήρια, οι άλλοι τις θέσεις τους και χωρίς προετοιμασία και άλλες διαδικασίες κατεβαίνουν σε απεργία, που το απόγευμα της ίδιας μέρας γενικεύεται. Τα συνθήματα "ΑΠΕΡΓΙΑ", "ΟΛΟΙ ΣΤΗΝ ΑΠΕΡΓΙΑ", "ΘΕΛΟΥΜΕ ΝΑ ΖΗΣΟΥΜΕ" κυκλοφορούν σ' όλα τα δημόσια καταστήματα της Αθήνας και του Πειραιά».
Τις επόμενες μέρες η απεργία επεκτείνεται στη Θεσσαλονίκη, την Πάτρα, το Βόλο και σε άλλες μεγάλες πόλεις, ακόμα και στην Κοζάνη και τη Φλώρινα.
Η απάντηση από τη μεριά της κυβέρνησης ήταν επιστράτευση των απεργών, δημιουργία απεργοσπαστικού μηχανισμού και συλλήψεις. Χαρακτήρισε την απεργία ως «ιδιώνυμο αδίκημα» για το οποίο προβλεπόταν η ποινή του θανάτου. Οι συλληφθέντες παραπέμφθηκαν στα στρατοδικεία. Κι όμως 50 χιλιάδες υπάλληλοι σε όλη την Ελλάδα αψήφησαν τις απειλές και συνέχισαν την απεργία. Σύντομα ξεκίνησαν κινητοποιήσεις κι άλλοι κλάδοι του δημόσιου τομέα, των Δήμων, των γεωργικών υπηρεσιών, των νοσοκομείων, των τραπεζών κλπ.
Οι κατακτητές και η κυβέρνηση φοβήθηκαν ότι η κατάσταση αυτή θα μπορούσε να προκαλέσει μια γενικότερη εξέγερση και αναγκάστηκαν να ικανοποιήσουν ένα μέρος των αιτημάτων. Όμως οι απεργοί δε συμβιβάστηκαν. Με πρόταση του ΕΑΜ Δημοσίων Υπαλλήλων αποφάσισαν να συνεχίσουν την απεργία μέχρι να ικανοποιηθούν πλήρως τα αιτήματά τους και να απελευθερωθούν οι συλληφθέντες. Η απεργία συνεχίστηκε για 10 μέρες και τελικά η κυβέρνηση αναγκάστηκε να υποχωρήσει. Ανακοίνωσε αύξηση στους μισθούς, καταβολή επιδομάτων, βελτίωση των συσσιτίων και απελευθέρωση των συλληφθέντων. Η νίκη της απεργίας των δημοσίων υπαλλήλων της Ελλάδας έγινε γνωστή σε όλη την Ευρώπη. Μάλιστα ιδιαίτερη αναφορά στο γεγονός έκανε και ο ραδιοφωνικός σταθμός του Λονδίνου.
Αξίζει να αναφέρουμε έναν από τους βασικούς παράγοντες που συνέβαλλαν σημαντικά στην εξέλιξη της απεργίας, τον εκπαιδευτικό Κώστα Νικολακόπουλο, γραμματέα της Κεντρικής Πανυπαλληλικής Επιτροπής, μέλος της Κεντρικής Επιτροπής του ΕΑΜ και στέλεχος του ΚΚΕ.
H νικηφόρα απεργία του Απρίλη του '42 γέμισε με θάρρος και κουράγιο όλους του αγωνιστές και από τότε ξεκίνησαν και σε άλλους κλάδους εργαζομένων κινητοποιήσεις, με κάθε αφορμή. Όλο το καλοκαίρι του 1942 ξέσπασαν πολλές απεργίες όταν η κυβέρνηση κατάργησε τα λαϊκά συσσίτια. Το Σεπτέμβρη με απόφαση του ΕΑΜ πραγματοποιήθηκε μια παλλαϊκή απεργία στην Αθήνα και τον Πειραιά που σημείωσε καθολική επιτυχία. Δημόσιος και ιδιωτικός τομέας παρέλυσε για πολλές μέρες. Όλα τα μεγάλα εργοστάσια σταμάτησαν να λειτουργούν. Ακόμα και οι επαγγελματίες έκλεισαν τα μαγαζιά και τις βιοτεχνίες τους. Και πάλι οι κατακτητές και οι συνεργάτες τους προχώρησαν σε συλλήψεις, κλείνοντας τους απεργούς σε στρατόπεδα συγκέντρωσης. Στις 11 Σεπτέμβρη, σε μια τεράστια διαδήλωση, πλημμύρισε το κέντρο της Αθήνας και έγιναν άγριες συγκρούσεις. Και αυτή τη φορά, μετά από 8 μέρες, η απεργία στέφθηκε με επιτυχία. Δόθηκαν σημαντικές αυξήσεις στους εργαζομένους και επαναλειτούργησαν τα λαϊκά συσσίτια.
Η απεργία του Απρίλη ήταν η πρώτη μεγάλη που έγινε στην Ελλάδα την περίοδο της ναζιστικής κατοχής. Μάλιστα σε πολλά βιβλία αναφέρεται ως η πρώτη στην κατεχόμενη Ευρώπη, κάτι όμως που δεν είναι αληθές.
Μέσα στο 1939 στην κατεχόμενη Τσεχοσλοβακία πραγματοποιήθηκαν 25 μεγάλες απεργίες σε 31 εργοστάσια. Στις αρχές του 1940 αναπτύχθηκε ένα πλατύ κίνημα για την αύξηση του ημερομισθίου στα εργοστάσια μεταλλουργίας της Πράγας και υφαντουργίας στην ανατολική Τσεχία. Τον Οκτώβρη του 1940 έγινε μια μεγάλη απεργία στα ορυχεία της Γκαντλόβαγια της Σλοβακίας.
Το Φλεβάρη του 1941 πραγματοποιήθηκε η πρώτη απεργία στην Ολλανδία στην οποία συμμετείχαν 300 χιλιάδες εργαζόμενοι. Ξεκίνησε από τα ναυπηγεία και απλώθηκε σε πολλούς άλλους κλάδους. Οργανωτής της ήταν το ΚΚ Ολλανδίας. Η απεργία ξεκίνησε ως διαμαρτυρία για την επιστράτευση 150 ειδικευμένων εργατών και την απόπειρα αποστολής τους στη Γερμανία, η οποία και ματαιώθηκε. Οι κινητοποιήσεις επεκτάθηκαν σε όλη τη χώρα και παρέλυσαν όλες σχεδόν οι μεγάλες βιομηχανικές μονάδες καθώς και ο δημόσιος τομέας. Σχολεία και μαγαζιά έκλεισαν. Στις 25 Φλεβάρη σε μια τεράστια διαδήλωση οι εργάτες του Άμστερνταμ τραγούδησαν τη «Διεθνή». Η εξέγερση αυτή του λαού της Ολλανδίας συνοδεύτηκε με σφοδρές συγκρούσεις, με νεκρούς και τραυματίες.
Επίσης τον Ιούνη του 1940 ξεκίνησε απεργία στη Λιέγη του Βελγίου και το Σεπτέμβρη στο Μπορινάζ με συμμετοχή 10 χιλιάδων εργαζομένων. Η πιο μεγάλη όμως κινητοποίηση σημειώθηκε τον Μάη του 1941 όταν 100 χιλιάδες μεταλλεργάτες της Λιέγης κατέβηκαν σε πολυήμερη απεργία καταφέρνοντας να αποσπάσουν αυξήσεις στο μεροκάματο κατά 8%. Και σε αυτή την περίπτωση η απεργία καθοδηγήθηκε από τους Βέλγους κομμουνιστές. Πρωταγωνιστικό ρόλο έπαιξε ο επικεφαλής του ΚΚ Βελγίου Julien Lahaut ο οποίος ηγήθηκε της απεργίας, συνελήφθη και απελάθηκε στο στρατόπεδο συγκέντρωσης Μαουτχάουζεν. Κατάφερε να επιβιώσει και απελευθερώθηκε το 1945 με τη λήξη του πολέμου. Αν και γλίτωσε από τους ναζί, στις 18 Αυγούστου 1950 δολοφονήθηκε από δύο Βέλγους φιλοβασιλικούς έξω από το σπίτι του.
Άλλη μεγάλη απεργία που συντάραξε την κατεχόμενη Ευρώπη ήταν αυτή των ανθρακωρύχων της βόρειας Γαλλίας (Μάης-Ιούνης 1941). Και πάλι οργανώθηκε από τους Γάλλους κομμουνιστές
Αναφέρουμε τη συνεισφορά των ΚΚ στις απεργίες αυτές, εκτός των άλλων και ως απάντηση στην αστική προπαγάνδα περί μη συμμετοχής των κομμουνιστών σε αντιστασιακές δράσεις μέχρι την επίθεση της Γερμανίας στη Σοβιετική Ένωση, τον Ιούνη του 1942. Και η δράση τους δεν έμεινε μόνο στις απεργίες. Η αντίσταση ήταν πολύμορφη και συμπεριελάμβανε διαδηλώσεις, σαμποτάζ, αποχές φοιτητών και μαθητών κ.α. Είναι πολύ χαρακτηριστική η περίπτωση της Υπερκαρπαθίας (μεταξύ Ουγγαρίας και Ουκρανίας) που η αντίσταση των κομμουνιστών είχε πάρει ένοπλη μορφή από το 1940 ακόμα.
Η μελέτη αυτών των γεγονότων και πολλών άλλων που συνέβησαν την περίοδο της ναζιστικής κατοχής είναι μια καλή απάντηση σε όσους υποστηρίζουν το «ρεαλισμό» της υποταγής, ότι δηλαδή σε δύσκολες εποχές, με περιορισμούς και απαγορεύσεις δεν μπορούν να ξεκινήσουν απεργίες και να φτάσουν σε νίκες. Η ιστορία τούς διαψεύδει.
Πηγές:
1. Θ. Χατζής, «Η νικηφόρα επανάσταση που χάθηκε» τ. Α, εκδ. Δωρικός
2. «Τ. Βουρνάς, «Ιστορία της Σύγχρονης Ελλάδας 1940-1945», εκδ. Τολίδη
3. «Παγκόσμια Ιστορία» τ. Ι1-Ι2, Ακαδημία Επιστημών ΕΣΣΔ, εκδ. Μέλισσα
ΣΣ
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου