Δημοσιεύτηκε στην Προλεταριακή Σημαία φυλ. 907, στις 11/12/2021
Στις 15 Νοέμβρη του 1967 οι ελληνικές στρατιωτικές δυνάμεις στην Κύπρο εισέβαλαν στην Κοφίνου, δολοφονώντας 24 Τουρκοκύπριους και καίγοντας όλα τα σπίτια του χωριού. 1000 Τουρκοκύπριοι έμειναν άστεγοι. Μετά από αυτή την ενέργεια και με την παρέμβαση των Αμερικάνων, η ελληνική μεραρχία αναγκάστηκε να αποχωρήσει από την Κύπρο, ανοίγοντας το δρόμο για την τουρκική εισβολή του 1974 και τη διχοτόμηση του νησιού.
Διαπραγματεύσεις
Μετά τις συμφωνίες της Ζυρίχης και του Λονδίνου, αναγνωρίστηκε η τυπική ανεξαρτησία της Κύπρου από τους Βρετανούς το 1960, με την επίσημη ανακήρυξη της Κυπριακής Δημοκρατίας. Στην πραγματικότητα το νησί μπήκε κάτω από την κηδεμονία κυρίως της Μ. Βρετανίας και δευτερευόντως της Ελλάδας και της Τουρκίας. Τα τρία κράτη είχαν το δικαίωμα να επέμβουν από κοινού ή το καθένα χωριστά στην Κύπρο, όταν αυτή απειληθεί. Η Μ. Βρετανία θα διατηρούσε τις βάσεις της σε πολλές περιοχές του νησιού. Τέλος υπήρχε και η μυστική συμφωνία για είσοδο της Κύπρου στο ΝΑΤΟ και εγκατάσταση ΝΑΤΟϊκών βάσεων καθώς και για την απαγόρευση της δράσης του κομμουνιστικού κόμματος. Οι Βρετανοί όμως συνέχισαν την προηγούμενη πολιτική τής καλλιέργειας προστριβών μεταξύ των δύο κοινοτήτων, με αποτέλεσμα πολύ σύντομα να ξεσπάσουν νέες συγκρούσεις. Τότε άρχισε να εμπλέκεται πιο ενεργά στο ζήτημα και ο αμερικάνικος ιμπεριαλισμός. Έτσι το 1964 οι ΗΠΑ πρότειναν το σχέδιο Άτσεσον με το οποίο ήθελαν να μετατρέψουν την Κύπρο σε μια στρατιωτική βάση για τα ιμπεριαλιστικά τους σχέδια σε Μέση Ανατολή και Ασία, προωθώντας ταυτόχρονα τη διχοτόμηση του νησιού και τη διπλή ένωση με Ελλάδα και Τουρκία. Οι αντιδράσεις του ελληνικού και κυπριακού λαού απέτρεψαν στη φάση εκείνη τα σχέδιά τους, χωρίς όμως να μειωθούν οι εντάσεις που έφτασαν μέχρι και σε βομβαρδισμούς περιοχών στην Κύπρο, από την Τουρκία. Η τότε ελληνική κυβέρνηση του Γ. Παπανδρέου αποφάσισε να στείλει μια στρατιωτική μεραρχία στο νησί. Το κυπριακό ζήτημα θα μπει σε νέα φάση μετά το πραξικόπημα του 1967 στην Ελλάδα.
Τα γεγονότα στην Κοφίνου
Η Κοφίνου, ένα καθαρά τουρκοκυπριακό χωριό εκείνη την εποχή, βρίσκεται νοτιοδυτικά της Λάρνακας, σε ένα νευραλγικό σημείο που ενώνει τους δρόμους από Λευκωσία, Λάρνακα και Λεμεσό. Εκεί έδρασε η παραστρατιωτική τουρκοκυπριακή οργάνωση ΤΜΤ που προχώρησε σε παρενοχλήσεις των περιπολιών της κυπριακής αστυνομίας. Ο κύπριος πρόεδρος Μακάριος έδωσε εντολή στον στρατηγό Γεώργιο Γρίβα (όργανο της χούντας και διοικητής των ελληνικών και κυπριακών στρατιωτικών δυνάμεων) να επέμβει στην περιοχή. Η εντολή είχε την αποδοχή της ελληνικής χούντας αφού οποιαδήποτε κίνηση των ελληνικών στρατιωτικών δυνάμεων στην Κύπρο έπρεπε να εγκριθεί -αν όχι να σχεδιαστεί- από την Αθήνα. Να θυμίσουμε ότι ο Γρίβας ήταν γνωστός από την περίοδο της Κατοχής ως ιδρυτής της αντικομουνιστικής οργάνωσης «Χ» που σε συνεργασία με τους Γερμανούς επιχειρούσε εναντίον των ΕΑΜιτών.
Η «επιχείρηση Γρόνθος» όπως ονομάστηκε, θα λέγαμε ότι ήταν δυσανάλογη και υπερβολική για τα δεδομένα της συγκυρίας. Πάνοπλη η ελληνική μεραρχία, μαζί με κύπριους στρατιώτες, στις 15 Νοέμβρη του 1967 εισέβαλε στον Άγιο Θεόδωρο, ένα μικτό χωριό, κοντά στην Κοφίνου, που βρισκόταν υπό τουρκοκυπριακό έλεγχο. Την ίδια μέρα ο Γρίβας καταλαμβάνει και το χωριό Κοφίνου. Στις συμπλοκές θα σκοτωθούν 24 Τουρκοκύπριοι -άμαχοι οι περισσότεροι- και θα καταστραφούν όλα τα σπίτια του χωριού, μένοντας άστεγοι περίπου 1000 Τουρκοκύπριοι. Υπάρχουν μαρτυρίες για έναν 80χρονο Τουρκοκύπριο που τον έκαψαν ζωντανό, όπως και αναφορές ότι οι ελληνικές δυνάμεις χτύπησαν και στρατιώτες του ΟΗΕ στην περιοχή.
Τα γεγονότα προκάλεσαν σοβαρή πολιτική και διπλωματική κρίση. Η τουρκική πλευρά μιλούσε για γενοκτονία και ετοιμαζόταν για πόλεμο. Μάλιστα συγκέντρωσε στρατεύματα στον Έβρο και στα παράλια απέναντι από την Κύπρο, προχώρησε σε μαζικές παραβιάσεις του κυπριακού θαλάσσιου και εναέριου χώρου και απείλησε με απόβαση αν δεν αποχωρούσε η ελληνική μεραρχία από το νησί. Η κατάσταση ευνόησε την αποφασιστική παρέμβαση των ΗΠΑ που ζήτησαν από τη χούντα να ανακαλέσει τον Γρίβα στην Αθήνα ώστε να αποτραπεί μια ελληνοτουρκική εμπλοκή. Ο υφυπουργός άμυνας των ΗΠΑ Σάιρους Βανς ορίστηκε υπεύθυνος να διαχειριστεί την κρίση. Απαίτησε κι αυτός από την ελληνική πλευρά να ικανοποιηθεί το τουρκικό αίτημα. Σε διαφορετική περίπτωση ξεκαθάρισε ότι οι ΗΠΑ δε θα παρέμβουν αν ξεκινήσει ο ελληνοτουρκικός πόλεμος.
Η ελληνική πλευρά αναγκάστηκε να υποχωρήσει και στις 4 Δεκέμβρη του 1967 άρχισε να αποσύρει σταδιακά το στρατό από την Κύπρο. Διατηρήθηκε όμως η Εθνική Φρουρά με τη συμμετοχή εκατοντάδων αξιωματικών που εξακολουθούσαν να έχουν σχέσεις με τη χούντα.
Οι ερμηνείες
Υπάρχουν διάφορες εκδοχές για τα γεγονότα. Σίγουρα η εντολή για την επέμβαση στην Κοφίνου ήταν του Μακαρίου και είχε την έγκριση της ελληνικής χούντας. Όμως η εξέλιξη της επέμβασης σε σφαγή αμάχων, οι λεηλασίες και η πλήρης καταστροφή του χωριού, που είχαν ως αποτέλεσμα την αποχώρηση της ελληνικής μεραρχίας από το νησί, διχάζει.
Μία εκδοχή θεωρεί πως η χούντα έστησε μια προβοκάτσια που στόχευε στην ανάκληση της ελληνικής μεραρχίας και στον περιορισμό της στρατιωτικής ισχύος της Κύπρου. Μάλιστα την περίοδο της μεταπολίτευσης αυτή η εκδοχή κυριάρχησε και έγινε αποδεκτή από τα βασικά αστικά πολιτικά κόμματα. Υπάρχουν και αναφορές του Ανδρέα Παπανδρέου και του Κωνσταντίνου Μητσοτάκη για το ζήτημα. Είναι όμως λίγο δύσκολο να σταθεί αυτή η ερμηνεία.
Το πιθανότερο είναι οι χουντικοί και τμήματα της ελληνικής αστικής τάξης, με τις εθνικιστικές βλέψεις και τους μεγαλοϊδεατισμούς τους, να είχαν την εντύπωση ότι θα μπορούσαν άμεσα να διασφαλίσουν τον πλήρη έλεγχο της περιοχής και άλλων τουρκοκυπριακών θυλάκων και αργότερα να ξεκινήσουν στρατιωτική επέμβαση στο νησί με στόχο να ανατρέψουν τις συμφωνίες της Ζυρίχης και του Λονδίνου, στην κατεύθυνση της μετατροπής της Κύπρου μακροπρόθεσμα σε ελληνικό έδαφος. Οι συνταγματάρχες θεωρούσαν δεδομένη τη στήριξη από τις ΗΠΑ -όπως την είχαν όταν πήραν πραξικοπηματικά την εξουσία- και στόχευαν σε μια ένωση ολόκληρης της Κύπρου με την Ελλάδα.
Επίσης κάποιοι άλλοι (Γρίβας, Κληρίδης) ρίχνουν την ευθύνη αποκλειστικά στον Μακάριο για τα γεγονότα. Κι αυτό δεν είναι εύκολο να σταθεί. Ο Κύπριος ηγέτης εκείνη την εποχή δεν είχε καθόλου καλές σχέσεις με την Αθήνα και είχε αρχίσει να κάνει ανοίγματα προς την Σοβιετική Ένωση και την Αίγυπτο του Νάσερ, δυσαρεστώντας την αμερικάνικη πλευρά. Άλλωστε η ελληνική στρατιωτική δύναμη στην Κύπρο έπαιζε κι έναν ρόλο αποτροπής τέτοιων συμμαχιών. Αλλά και οι σχέσεις του με τον Γρίβα δεν ήταν καθόλου καλές, αφού σε πολλές περιπτώσεις ο ρόλος του στρατηγού ήταν υπονομευτικός. Ο Μακάριος ήξερε πολύ καλά ότι ο ελληνικός στρατός στη Κύπρο, με φανερή τη στήριξη των ΗΠΑ, θα έπαιζε κάποια στιγμή και πραξικοπηματικό ρόλο για να ανατρέψει τον ίδιο. Και δεν είχε άδικο όπως αποδείχθηκε αργότερα αφού πολλοί αξιωματικοί της ελληνικής μεραρχίας, ακόμα και της Εθνικής Φρουράς ήταν μέλη της παραστρατιωτικής οργάνωσης ΙΔΕΑ. Δεν αποκλείεται μάλιστα αυτοί να είχαν και σοβαρές ευθύνες για τις σφαγές και τις λεηλασίες στην Κοφίνου. Πάντως το σίγουρο είναι ότι ο Μακάριος αξιοποίησε στο έπακρο τα γεγονότα για να πετύχει την αποχώρηση της ελληνικής μεραρχίας από την Κύπρο.
Όποια κι αν είναι η αλήθεια, το αποτέλεσμα εκμεταλλεύτηκαν οι ΗΠΑ που απέτρεψαν έναν ελληνοτουρκικό πόλεμο, διατήρησαν συμπαγή την νοτιοανατολική πτέρυγα του ΝΑΤΟ, ενίσχυσαν τη διπλωματική τους ισχύ στο νησί, απέκτησαν τη δυνατότητα να ασκήσουν ακόμα μεγαλύτερες πιέσεις στην Ελλάδα και κέρδισαν πόντους στον ανταγωνισμό τους με τους υπόλοιπους ιμπεριαλιστές.
Η πορεία προς την τραγωδία
Στις 7 Μάρτη του 1970 πραγματοποιήθηκε μια αποτυχημένη απόπειρα δολοφονίας κατά του Μακαρίου, από τη συνωμοτική οργάνωση «Εθνικό Μέτωπο». Αργότερα αποδείχτηκε ότι πίσω της βρισκόταν και πάλι η χούντα των Αθηνών. Στα μέσα του 1971 αρχίζει τη δράση της στο νησί η ΕΟΚΑ Β’, με αρχηγό τον Γρίβα. Αποτελούνταν από στελέχη του «Εθνικού Μετώπου», στηριζόταν από τη χούντα και υποκινούνταν από τις ΗΠΑ. Από την δράση της να αναφέρουμε την απόπειρα πραξικοπήματος («σχέδιο Απόλλων») και τη νέα δολοφονική απόπειρα κατά του Μακάριου στις 7 Οκτώβρη του 1973.
Τον Ιούλη του 1974, ο Μακάριος ζητά την αποχώρηση των ελλήνων αξιωματικών από την Κύπρο. Η απάντηση του Ιωαννίδη ήταν μια νέα απόπειρα πραξικοπήματος με την προτροπή των ΗΠΑ. Στις 15 Ιούλη του 1974 οι πραξικοπηματίες πυρπολούν το προεδρικό μέγαρο στην Κύπρο, επιτίθενται στην Αρχιεπισκοπή, ανατρέπουν τον Μακάριο και τοποθετούν στην προεδρία το Νίκο Σαμψών.
Η τραγική κατάληξη είναι γνωστή. Η Τουρκία βρίσκει τη χρυσή ευκαιρία να επέμβει στην Κύπρο τον Ιούλη και τον Αύγουστο του 1974 με τον Αττίλα Ι και ΙΙ και να καταλάβει το 1/3 του νησιού.
Πηγές
1. Σωτήρης Ριζάς, «Οι Ηνωμένες Πολιτείες, η δικτατορία των συνταγματαρχών και το κυπριακό ζήτημα 1967-1974», εκδ. Πατάκη
2. Νίκος Ψυρούκης, «Ιστορία της σύγχρονης Ελλάδας 1940-1967», τ. 3, εκδ. Επικαιρότητα
3. Σπύρος Σακελλαρόπουλος, «Ο κυπριακός κοινωνικός σχηματισμός (1191-2004. Aπό τη συγκρότηση στη διχοτόμηση», εκδ. Τόπος.
ΣΣ
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου