Δημοσιεύτηκε στην Προλεταριακή Σημαία, φυλ. 918, στις 28/5/2022
«Είναι καλύτερα να πεθαίνει κανείς όρθιος, παρά να ζει γονατιστός» Εμιλιάνο Ζαπάτα
Στις 25 Μαΐου 1911 ανατρέπεται ο πρόεδρος του Μεξικού Πορφίριο Ντίας από τον εξεγερμένο λαό και το στρατό του Φρανσίσκο Μαδέρο. Ήταν το τέλος μιας εξέγερσης που ξεκίνησε μερικούς μήνες νωρίτερα (1910) αλλά και η αρχή μιας νέας επαναστατικής περιόδου, αφού ο Μαδέρο πολύ σύντομα αθέτησε όλες τις υποσχέσεις του. Επικεφαλής της επαναστατικής αυτής περιόδου ήταν ο Εμιλιάνο Ζαπάτα.
Ο Ντίας ήταν στην εξουσία για 30 σχεδόν χρόνια και κυβέρνησε ικανοποιώντας πλήρως τους φεουδάρχες αλλά και την αποικιακιοκρατική πολιτική των ΗΠΑ - Αγγλίας. Το σύνθημά του ήταν «ψωμί και βούρδουλας». Δηλαδή πλούτος για το μεγάλο κεφάλαιο και βούρδουλας για το λαό. Για να αντιληφθούμε την κατάσταση που επικρατούσε, να αναφέρουμε ότι μόλις το 1% των αγροτών κατείχε το 85% της καλλιεργήσιμης γης. Ακόμα και μεγάλες εταιρείες (ντόπιες και ξένες) κατείχαν τεράστιες εκτάσεις γης. Το 95% των αγροτών ήταν ακτήμονες και δούλευαν με πενιχρούς μισθούς. Η κατάστασή τους δε διέφερε από αυτή της δουλείας.
Στον βιομηχανικό τομέα αναπτύχθηκε γρήγορα η εξορυκτική βιομηχανία και κυριαρχούσαν τα ξένα μονοπώλια, ιδιαίτερα του πετρελαίου. Ο Ντίας δεν επέβαλε κανέναν περιορισμό στη δράση τους και ιδιαίτερα στο βορειοαμερικανικό κεφάλαιο που οι επενδύσεις του στη χώρα υπερτερούσαν ακόμα και του συνόλου των ντόπιων επενδύσεων. Το 80% από τα εδάφη που αντλούσαν πετρέλαιο ανήκε στη αμερικανική Στάνταρντ Όιλ.
Όπως ήταν φυσικό, η εκβιομηχάνιση έφερε και μια σχετική αύξηση της εργατικής τάξης. Χωρίς όμως δικαιώματα και συνδικαλιστικές ελευθερίες. Παρόλα αυτά οι εργάτες κατάφεραν να πραγματοποιήσουν πολλές απεργίες και μάλιστα με αντιαποικιακό - αντιιμπεριαλιστικό περιεχόμενο. Σημαντική επίδραση στην εργατική τάξη του Μεξικού είχαν οι αναρχοσυνδιακλιστικές απόψεις και η IWW (Βιομηχανικοί Εργάτες του Κόσμου) που έδιναν ιδιαίτερη σημασία στον οικονομικό αγώνα και υποβάθμιζαν ή και αρνούνταν την πολιτική πάλη και το στόχο για εργατική εξουσία.
Ο Ντίας, σε κάθε περίπτωση που ο λαός ξεσηκωνόταν (εργατικές απεργίες, αγροτικές εξεγέρσεις) τον αντιμετώπιζε με επέμβαση του στρατού. Φυσικά υπήρχαν και οι ιδιωτικοί στρατοί των ξένων εταιρειών και των τσιφλικάδων.
Η δεύτερη δεκαετία του 20ου αι. προμήνυε βίαιες επαναστατικές διεργασίες στο Μεξικό. Ήδη υπήρχε ένοπλο αγροτικό κίνημα στο βόρειο Μεξικό με επικεφαλής τον Πάντσο Βίγια και στο νότο με τον Εμιλιάνο Ζαπάτα. Τμήματα της αστικής τάξης που είχαν πιο εθνικά χαρακτηριστικά και επεδίωκαν μια διαφορετική σχέση με τις ΗΠΑ, προσπάθησαν να προλάβουν μια ενδεχόμενη επανάσταση, και με αρχηγό τον Μαδέρο -ο οποίος στηρίχτηκε και από τα ένοπλα αντάρτικα των Ζαπάτα και Βίγια-, κατάφεραν να ρίξουν τον Ντίας στις 25 Μάη του 1911.
Ο Μαδέρο όμως, παρά τις υποσχέσεις που είχε δώσει στο λαό, δεν προχώρησε σε αγροτικές μεταρρυθμίσεις και έχασε τη λαϊκή στήριξη. Έτσι το Φλεβάρη του 1913 ανέλαβε την εξουσία (μετά από πραξικόπημα) ο στρατηγός Χουέρτα, εκπρόσωπος των τσιφλικάδων και των ξένων ιμπεριαλιστών, κυρίως των Άγγλων. Αυτός ήταν και ο λόγος που οι ΗΠΑ αντέδρασαν και απείλησαν με επέμβαση, την οποία έκαναν πράξη πολλές φορές τα επόμενα χρόνια.
Όμως και το αντάρτικο αγροτικό κίνημα μέσα στο Μεξικό, με ηγέτες τους Ζαπάτα και Βίγια, ενισχύθηκε. Ο Ζαπάτα κατάρτισε το δικό του επαναστατικό αγροτικό πρόγραμμα «Αγιάλα», που προέβλεπε δήμευση κτημάτων και διανομή τους στους ακτήμονες, επιστροφή στους μικροϊδιοκτήτες όλων των περιουσιών που κατασχέθηκαν λόγω χρεών κ.α. Χιλιάδες εργάτες εντάχθηκαν στο ένοπλο αγροτικό κίνημα, δημιουργώντας τα «Κόκκινα Τάγματα», χωρίς όμως να καταφέρουν να ηγεμονεύσουν και να στρέψουν την επανάσταση προς την κατεύθυνση παρσίματος της εξουσίας και εγκαθίδρυσης εργατοαγροτικής εξουσίας. Έτσι η αστική τάξη κατάφερε να κυριαρχήσει μέσα στον επαναστατημένο λαό και να τοποθετήσει στην εξουσία τον Β. Καράντσα.
Για άλλη μια φορά ο Καράντσα αθέτησε τις υποσχέσεις για αγροτική μεταρρύθμιση και ήρθε πλέον σε αντιπαράθεση με τους Ζαπάτα και Βίγια. Μετά από συγκρούσεις (οι Ζαπάτα και Βίλια κατέλαβαν την πόλη του Μεξικού το Δεκέμβρη του 1914) ο Καράντσα κατάφερε να απωθήσει τον επαναστατικό στρατό.
Το 1917 ο Καράντσα για να δώσει ένα τέλος στο αντάρτικο των αγροτών ψήφισε το νέο Σύνταγμα που από άποψη θέσεων ήταν πολύ προχωρημένο. «H γη, το νερό και ο ορυκτός πλούτος αποτελούν βασικά ιδιοκτησία του έθνους (…) Μονάχα οι Μεξικανοί έχουν δικαίωμα να είναι ιδιοκτήτες γης, νερού και ορυκτού πλούτου. H Εκκλησία δεν έχει δικαίωμα να έχει γη (…) Οι Ανώνυμες Εταιρίες δεν έχουν δικαίωμα να είναι ιδιοκτήτριες γης. (…) Θα παρθούν όλα τα μέτρα για το μοίρασμα της μεγάλης γαιοκτησίας, για τη δημιουργία μικρών αγροτικών νοικοκυριών» Επίσης «Όριζε το δικαίωμα για τη συνδικαλιστική οργάνωση των εργατών. Αναγνώριζε το οκτάωρο σαν ημερήσιο ωράριο εργασίας. Οι εργάσιμες ήμερες θα ήταν 6. Προσδιόριζε κατώτερα όρια μεροκάματου. Προστάτευε τη δουλειά των γυναικών και των παιδιών, Καθόριζε διάφορα μέτρα κοινωνικής ασφάλειας (για τη μόρφωση των παιδιών των εργατών κ.λπ.)». (Ψυρούκης σελ. 224). Στην πράξη όμως ελάχιστα από αυτά τηρήθηκαν. Η αστική τάξη κατάφερε το 1918 να δημιουργήσει ένα στρώμα εργατικής αριστοκρατίας και μια ρεφορμιστική εργατική οργάνωση.
Σημαντική ήταν η επίδραση της Οκτωβριανής Επανάστασης στον αγώνα του μεξικανικού λαού. Ο ίδιος ο Ζαπάτα έγραφε: «Η υπόθεση που γιαυτήν αγωνίζονται το επαναστατημένο Μεξικό και η πρόσφατα απελευθερωμένη Ρωσία είναι κοινή υπόθεση ολόκληρης της ανθρωπότητας, μια υπόθεση που ενδιαφέρει βαθύτατα όλους τους καταπιεζόμενους λαούς». (Παγκόσμια Ιστορία σελ. 692). Και πραγματικά, μετά τον Οκτώβρη του 1917 άρχισαν να δημιουργούνται στο Μεξικό μαρξιστικές ομάδες τις οποίες προσέγγισαν πολλοί βιομηχανικοί εργάτες. Το Σεπτέμβρη του 1919 πραγματοποιήθηκε συνέδριο όλων αυτών των ομάδων που κατέληξε στην ίδρυση του Κομμουνιστικού Κόμματος του Μεξικού και την ένταξή του στην Γ’ Διεθνή.
Το επόμενο διάστημα οργανώθηκαν απεργίες που αντιμετωπίστηκαν από την κυβέρνηση με άγρια καταστολή και επέμβαση του στρατού. Το 1920 ο Καράντσα δολοφονήθηκε και τη θέση του πήρε ο Α. Ομπρεγκόν που επεδίωξε να καταστείλει το αντιιμπεριαλιστικό κίνημα και να διεκδικήσει μεγαλύτερο μερίδιο από τα κέρδη των ξένων μονοπωλίων για λογαριασμό της μεξικανικής εθνικής αστικής τάξης. Υποσχέθηκε να εφαρμόσει το σύνταγμα το 1917 και να περιορίσει το ξένο κεφάλαιο. Όμως, παρά τις υποσχέσεις για καλυτέρευση της θέσης της εργατικής τάξης ο Ομπρεγκόν δεν πήρε μέτρα προς αυτή την κατεύθυνση, με αποτέλεσμα ο ταξικός αγώνας να φουντώσει. Χιλιάδες ακτήμονες σε πολλές περιοχές της χώρας κατέλαβαν τα κτήματα των τσιφλικάδων και εργάτες κατέλαβαν τα μεταλλεία σε μια πολιτεία. Μάλιστα σε μερικές πόλεις συγκροτήθηκαν και σοβιέτ (1920-21) χωρίς όμως να μπορέσουν να καταλάβουν την εξουσία. Η εξέλιξη αυτή όμως έδειχνε τη μεγάλη επίδραση που είχαν οι κομμουνιστικές ιδέες στο Μεξικό.
Το Κομμουνιστικό Κόμμα δεν μπόρεσε να συνεχίσει την επαναστατική άνοδο. Αντιμετώπισε σκληρές διώξεις από την κυβέρνηση αλλά και τη διασπαστική τακτική των ρεφορμιστών οι οποίοι συνεργάζονταν φανερά με την κυβέρνηση. Σε κάποιες περιπτώσεις βέβαια που η ταξική πάλη οξύνθηκε πολύ, η κυβέρνηση αναγκάστηκε να κάνει κάποιες παραχωρήσεις στους αγρότες, χωρίς όμως να θίγονται τα συμφέροντα των τσιφλικάδων.
Το 1919 δολοφονήθηκε ο Ζαπάτα και το 1923 ο Βίγια. Οι δύο ηγέτες του αγροτικού αντάρτικου, αν και επηρεασμένοι από τις αναρχικές απόψεις, έπαιξαν πολύ σημαντικό ρόλο στην πορεία της μεξικανικής επανάστασης. Ο Ζαπάτα αγωνίστηκε σε όλη του τη ζωή με συνέπεια ενάντια στην εκμετάλλευση των αγροτών του Μεξικού από τους τσιφλικάδες αλλά και ενάντια στο απάνθρωπο και σκληρό πολιτικό σύστημα. Φυλακίστηκε στα 18 του χρόνια επειδή υπερασπίστηκε φτωχούς αγρότες των οποίων τα χωράφια καταπατούσαν οι πλούσιοι γαιοκτήμονες. Στα 30 του χρόνια ηγούνταν ήδη ενός πολυάριθμου επαναστατικού στρατού αγροτών «Απελευθερωτικός Στρατός του Νότου». Η διακήρυξή του για κοινωνική αλλαγή συνοδεύτηκε από το πασίγνωστο μέχρι και στις μέρες μας σύνθημα «Γη και Ελευθερία» και μ’ αυτό κατάφερε ο στρατός του να καταλάβει μεγάλα τσιφλίκια και να μοιράσει τα κτήματα στη φτωχή αγροτιά. Μαζί με τον Πάντσο Βίγια, που μετά την προδοσία του Μαδέρο βρέθηκε στο πλευρό του Ζαπάτα, και παράλληλα με τις σκληρές μάχες που έδιναν με τα κυβερνητικά στρατεύματα, κατάφεραν να συγκροτήσουν αγροτικούς συνεταιρισμούς και την «Αγροτική Τράπεζα Δανεισμού» αλλά και να καταλάβουν εργοστάσια ζάχαρης, κάνοντας πράξη σε ορισμένες περιοχές το αγροτικό πρόγραμμα «Αγιάλα» του Ζαπάτα.
Ο μεξικανικός λαός σε όλη τη διάρκεια των επόμενων χρόνων αγωνίστηκε ενάντια σε σκληρά καθεστώτα. Να θυμηθούμε τις απεργίες των εργατών (1940-1960) που χτυπήθηκαν ανελέητα από το στρατό, την εξέγερση της νεολαίας το 1968 κατά τη διάρκεια των Ολυμπιακών αγώνων που κατέληξε σε μακελειό με πάνω από 250 νεκρούς, τους εργατικούς αγώνες την Πρωτομαγιά του 1985, τα κινήματα πόλης που έθεσαν το ζήτημα του δικαιώματος της κατοικίας, το κίνημα των αγροτών της επαρχίας Τσιάπας (Ζαπατίστας), τους φοιτητικούς και εργατικούς αγώνες του 2014 στην πόλη του Μεξικού με τους νεκρούς διαδηλωτές και τους 43 εξαφανισμένους φοιτητές, αλλά ακόμα και στις μέρες μας τη μεγάλη απεργία στην κατασκευή των διυλιστηρίων στην επαρχία Ταμπάσκο το 2021.
Ο Εμιλιάνο Ζαπάτα έχει γίνει θρύλος για τους Μεξικανούς. Το όνομα του ήρωα της μεξικανικής επανάστασης των αρχών του 20ου αιώνα, ακόμα και στις μέρες μας, έχει γίνει συνώνυμο της κοινωνικής απελευθέρωσης.
Πηγές
«Παγκόσμια Ιστορία τ. Η, Ακαδημία Επιστημών ΕΣΣΔ», εκδ. Μέλισσα
«Ιστορία της αποικιοκρατίας, τ. ΣΤ», Ν. Ψυρούκης, εκδ. Επικαιρότητα
Σ.Σ.
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου