Φλεβάρης 1973. 50 χρόνια από την κατάληψη της Νομικής. Προπομπός της εξέγερσης του Πολυτεχνείου

  

Δημοσιεύτηκε στην Προλεταριακή Σημαία φυλ. 935, στις 25/2/2023

 

 

Στη διάρκεια της Χούντας υπήρξαν πολλές λαϊκές εκδηλώσεις με τις οποίες ο λαός μας έδειξε την αντίθεσή του στο αμερικανόπνευστο καθεστώς. Η κατάληψη της Νομικής σχολής της Αθήνας ήταν η πρώτη οργανωμένη και μαζική αντίδραση των φοιτητών και των εργαζομένων. Θα ακολουθήσει ένας χρόνος με κινητοποιήσεις και απεργίες με αποκορύφωμα την εξέγερση του Πολυτεχνείου.

 

 

Η κατάσταση στη χώρα

Παρά την άγρια τρομοκρατία, τις φυλακίσεις, τα βασανιστήρια και τις εξορίες, η Χούντα δεν κατάφερε ποτέ να αποκτήσει λαϊκό έρεισμα. Ο απλός λαός στέναζε από την ακρίβεια, τη φτώχεια και την ανεργία που γιγαντώθηκαν μετά το 1972 λόγω και της παγκόσμιας οικονομικής κρίσης. Παρ’ όλα αυτά η Χούντα φαινόταν ισχυρή, αφού στηριζόταν ανοιχτά πλέον από τους Αμερικανούς (δηλώσεις Νίξον και επίσκεψη Σ. Άγκνιου) και μερίδες της μεγαλοαστικής τάξης που είδαν τα κέρδη τους να εκτινάσσονται στη διάρκεια της επτάχρονης δικτατορίας.

 

 

Οι πρώτες αντιδράσεις

Βέβαια υπήρξαν κι άλλες σημαντικές στιγμές κατά τη διάρκεια της Χούντας στις οποίες ο ελληνικός λαός βρήκε την ευκαιρία να δηλώσει ότι δεν αποδέχεται, δε στηρίζει το καθεστώς. Οι διάφορες απόψεις που κυκλοφορούσαν περί αδράνειας του λαϊκού-δημοκρατικού κινήματος και περί λήθαργου στον οποίο έπεσε ο λαός, κατέρρευσαν από γεγονότα όπως οι κηδείες του Γ. Παπανδρέου το 1968 και του Γ. Σεφέρη το 1971 που μετατράπηκαν, αυθόρμητα, σε παλλαϊκές, αντιδικτατορικές διαδηλώσεις με κυρίαρχο το σύνθημα «Κάτω η Χούντα».

Οι πρώτες φοιτητικές αντιδράσεις ξεκίνησαν από τις αρχές του 1972 με τη συγκρότηση των Φοιτητικών Επιτροπών Αγώνα, όταν αμφισβητήθηκαν τα διορισμένα από τη Χούντα διοικητικά συμβούλια των φοιτητικών συλλόγων. Στις 21 Γενάρη του 1972 η γενική συνέλευση των φοιτητών της Νομικής απαίτησε την άμεση διεξαγωγή εκλογών για νέα ΔΣ. Την ίδια χρονιά υπήρξαν και κινητοποιήσεις τραπεζοϋπαλλήλων για το ασφαλιστικό.

Μπροστά στις αντιδράσεις των φοιτητών η Χούντα προκήρυξε εκλογές στους φοιτητικούς συλλόγους. Στις εκλογές πήραν μέρος η Αντι-ΕΦΕΕ που ελεγχόταν από το ΚΚΕ και ο ΡΗΓΑΣ ΦΕΡΑΙΟΣ (ΚΚΕ εσωτ.) σε αντίθεση με πιο ριζοσπαστικά τμήματα των φοιτητών που καλούσαν σε αποχή (μαρξιστές-λενινιστές κ.α.). Τα περιστατικά εκτεταμένης βίας και νοθείας δικαίωσαν αυτούς που υποστήριζαν την αποχή. Τα νέα ΔΣ ελέγχονταν πλήρως από τους εγκάθετους της Χούντας.

Οι εξελίξεις δεν άφηναν περιθώρια εφησυχασμού. Στις αρχές του 1973 οι αντιστάσεις των φοιτητών μαζικοποιήθηκαν. Οι δεκάδες πειθαρχικές διώξεις στα πανεπιστήμια όλης της χώρας, η απέλαση Κύπριου φοιτητή, οι καταδικαστικές ποινές που επιβλήθηκαν από τα πειθαρχικά συμβούλια στις πρώτες φοιτητικές αντιδράσεις ήταν η σπίθα που άναψε το φυτίλι. Στις 26 Γενάρη, η Χούντα δημοσιεύει τον Καταστατικό Χάρτη για την Ανώτατη Παιδεία. Οι διατάξεις του αποσκοπούσαν φανερά στην κατάργηση του φοιτητικού συνδικαλισμού.

 

 

 

Στις 5 Φλεβάρη του 1973 οι φοιτητές του Πολυτεχνείου προχωρούν σε αποχή από τα μαθήματα. Τις επόμενες μέρες αποφασίζεται αποχή από τα μαθήματα και στο Φαρμακευτικό. Στις 12 Φλεβάρη δημοσιεύεται το εκβιαστικό Νομοθετικό Διάταγμα 1347 με το οποίο η Χούντα μπορεί να ανακαλέσει τις αναβολές στράτευσης των φοιτητών. «…δύναται ο υπουργός Εθνικής Αμύνης να διατάσσει τη διακοπή αναβολής κατατάξεως στο στράτευμα σε σπουδαστές ή φοιτητές που είναι υπαίτιοι αποχής ή προτρέπουν σε αποχή από τα μαθήματα ή τας εξετάσεις…». Η απειλή έγινε γρήγορα πράξη με τις πρώτες 88 αναστολές αναβολών. Η απάντηση των φοιτητών ήταν η συνέχιση του αγώνα. Πραγματοποιούν μεγάλη διαδήλωση μέσα στο Πολυτεχνείο και παρά την υπόσχεση του Σ. Παττακού να ακυρώσει το ΝΔ 1347, ώστε να αποχωρήσουν οι φοιτητές, τα ξημερώματα η αστυνομία αποκλείει το Πολυτεχνείο, εισβάλλει στο χώρο και ξυλοκοπεί άγρια τους φοιτητές συλλαμβάνοντας 100 απ’ αυτούς. Οι 11 θα δικαστούν και μάλιστα μερικοί με την κατηγορία του «τεντιμποϊσμού» (ν. 4000 του 1959).

Την επομένη θα ανασταλούν κι άλλες αναβολές στράτευσης και ξεκινά νέος γύρος κινητοποιήσεων φοιτητών κι σε άλλες σχολές (Καλών Τεχνών, Εμπορική, Νομική, Ιατρική κ.α.)

Στις 16 Φλεβάρη συγκεντρώνονται στη Νομική 3000 φοιτητές, πραγματοποιούν γενική συνέλευση και ζητούν να καταργηθούν όλα τα αντιφοιτητικά διατάγματα, να ελευθερωθούν οι συλληφθέντες και να επιστρέψουν οι στρατευμένοι φοιτητές. Έξω από τη σχολή συγκεντρώνονται φασίστες (ΕΚΟΦίτες), αστυνομικοί και ασφαλίτες αποκλείοντας τη σχολή και φωνάζοντας αντικομουνιστικά συνθήματα, με αποτέλεσμα να δημιουργηθεί ένταση. Κατά την αποχώρηση των φοιτητών γίνονται άγριες συγκρούσεις.

 

Η κατάληψη

Την 21^η Φλεβάρη, μετά από μαζικές γενικές συνελεύσεις σε μια σειρά σχολές, αποφασίζεται η κατάληψη της Νομικής. 4000 φοιτητές ανεβαίνουν στην ταράτσα του κτιρίου και καλούν το λαό της Αθήνας να διαδηλώσει κατά της Χούντας. «Κάτω η Χούντα», «Ελλάς Ελλήνων Φυλακισμένων», «Ψωμί, Παιδεία, Ελευθερία» αλλά και «Έξω οι Αμερικάνοι», «ΝΑΤΟ-CIA-προδοσία» ήταν τα αντιφασιστικά και αντιιμπεριαλιστικά συνθήματα της νεολαίας. Τραγουδούσαν τα απαγορευμένα του Θεοδωράκη και πετούσαν τρικάκια στους δρόμους. Πολύ σύντομα συγκεντρώθηκαν πολλαπλάσιοι εργαζόμενοι έξω από το κτίριο και διαδήλωναν μαζί τους. Η αστυνομία που ήθελε να διαλύσει το πλήθος ορμούσε με τα γκλοπς συνεχώς, χωρίς όμως να τα καταφέρει.

Αργά τη νύχτα προς την 22^η Φλεβάρη η Επιτροπή της κατάληψης, χωρίς να υπάρχει συμφωνία από το σύνολο των φοιτητών, συμφώνησαν με τον πρύτανη Κ. Τούντα την ασφαλή αποχώρησή τους από το κτίριο και την υπόσχεση διαπραγμάτευσης των αιτημάτων τους εντός 10 ημερών. Μεγάλο μέρος των καταληψιών διαφώνησε με αυτή την απόφαση. Σημειώθηκαν μάλιστα και κάποιες αψιμαχίες μεταξύ των δύο μερίδων. Η Επιτροπή, που αποτελούνταν κυρίως από εκπροσώπους της ρεφορμιστικής Αριστεράς, επιχείρησε να απομονώσει τα πιο ριζοσπαστικά τμήματα των φοιτητών, τους «αριστεριστές» όπως τους αποκαλούσαν. Τελικά οι φοιτητές αποχώρησαν και ενώθηκαν με τους συγκεντρωμένους στο δρόμο, συγκροτώντας μια τεράστια διαδήλωση 30.000. Για άλλη μια φορά, παρά τις υποσχέσεις του Πρύτανη, η αστυνομία και ΕΣΑτζήδες με πολιτικά επιτέθηκαν στο πλήθος, τραυματίζοντας δεκάδες.

Οι κινητοποιήσεις των φοιτητών θα συνεχιστούν και τις επόμενες μέρες. Στις 16 Μάρτη φοιτητές συγκεντρώνονται στην Ιατρική και διαδηλώνουν. Στις 20 Μάρτη θα πραγματοποιηθεί μια νέα απόπειρα κατάληψης της Νομικής. Πάνω από 2000 φοιτητές ανέβηκαν ξανά στην ταράτσα φωνάζοντας συνθήματα. Αυτή τη φορά όμως η αστυνομία επενέβη γρήγορα. Δεν άφησε και πολλά περιθώρια να εξελιχθεί η κατάληψη. Άλλωστε ο ίδιος ο Παπαδόπουλος σε ομιλία του απαίτησε από τους καθηγητές των Πανεπιστημίων να αντιμετωπίσουν τους «ταραξίες» και να αποκαταστήσουν την τάξη, υποβάλλοντας εγγράφως αίτημα για τη συνδρομή του κράτους. Όπως και έπραξε η Σύγκλητος. Έστειλε πρόσκληση προς τον διευθυντή της αστυνομίας «…παρακαλούμεν όπως ενεργήσητε τα δέοντα δια την αποκατάσταση της τάξεως». Το απόγευμα της ίδιας μέρας η αστυνομία εισβάλλει στο κτίριο και ξυλοκοπεί με τρομερή αγριότητα τους φοιτητές. Ήταν μια κτηνωδία αυτό που συνέβη, με δεκάδες τραυματίες και συλληφθέντες. Από καθαρή τύχη δεν υπήρξαν νεκροί. Ήταν ολοφάνερο ότι η Χούντα δεν ήθελε να επιτρέψει μια ακόμα συνάντηση φοιτητών και εργαζομένων στο δρόμο του αγώνα. Ήθελε να δώσει ένα παραδειγματικό χτύπημα στον αγωνιζόμενο λαό.

Τη σκυτάλη όμως θα πάρουν φοιτητές και σε άλλες πόλεις (Θεσσαλονίκη, Πάτρα κ.α.) και για ένα μήνα ακόμη η σπουδάζουσα νεολαία της χώρας θα βρίσκεται σε αναβρασμό.

 

Λαϊκές αντιδράσεις

Οι κινητοποιήσεις των φοιτητών πυροδότησαν μεγάλες λαϊκές αντιδράσεις σε όλη τη χώρα. Τους επόμενους μήνες βγήκαν στους δρόμους χιλιάδες εργάτες και αγρότες, πραγματοποιήθηκαν δεκάδες απεργίες (Ολυμπιακή, δημοσιογράφοι, ΔΕΗ, τράπεζες, οδηγοί κ.α.). Η κατάσταση ευνόησε και ευρύτερα λαϊκά ξεσπάσματα που αφορούσαν το ζήτημα των απαλλοτριώσεων (Ελευσίνα, Μέγαρα). Ακόμα και μέσα στο Στρατό υπήρξαν αντιδράσεις με αποκορύφωμα το Κίνημα του Ναυτικού που προγραμματίστηκε για τις 22-23 Μάη αλλά δεν πέτυχε και έληξε με την αποχώρηση του αντιτορπιλικού «Βέλος» από την άσκηση του ΝΑΤΟ και τον κατάπλου του στην Ιταλία στις 25 Μάη.

Η Χούντα, πιεσμένη από παντού, αναγκάζεται να ελιχθεί, προωθώντας την γραμμή της «φιλελευθεροποίησης», με στόχο να περιορίσει τη λαϊκή δυσαρέσκεια και να κάνει «ανοίγματα» προς τα αστικά πολιτικά κόμματα. Πολύ σύντομα θα καταρρεύσει ο σχεδιασμός της από την ηρωική εξέγερση του Πολυτεχνείου.

Η ταράτσα της Νομικής έγινε σύμβολο μαζικής αντίστασης στη Χούντα. Η διήμερη κατάληψή της τον Φλεβάρη του 1973 έστειλε ένα αγωνιστικό μήνυμα στον ελληνικό λαό. Το φασιστικό καθεστώς δεν είναι ανίκητο. Η μαζική λαϊκή πάλη μπορεί να το ανατρέψει. Ο δρόμος για τη μεγάλη εξέγερση του Πολυτεχνείου είχε αρχίσει να χαράζεται.

 

Πηγές

«Ιστορία της σύγχρονης Ελλαδας 1941-1974», τ. 11, Σ. Γρηγοριάδης, εκδ. Κυρ. Ελευθεροτυπία

«Λαϊκός Δρόμος» Νο 15, Μάρτης 1973

 

Σ.Σ.