Αυστρία, Φλεβάρης 1934. 90 χρόνια από την πρώτη ένοπλη αντιφασιστική εργατική εξέγερση στην Ευρώπη

 Δημοσιεύτηκε στην Προλεταριακή Σημαία, φυλ. 956, στις 10/2/2024

Στις 12 Φλεβάρη του 1934 ξέσπασε μια ένοπλη εργατική εξέγερση στη Βιέννη που επεκτάθηκε και σε άλλες πόλεις της Αυστρίας. Κράτησε μόλις 4 μέρες και τελικά ηττήθηκε από τον στρατό της φασιστικής κυβέρνησης και τις παραστρατιωτικές ομάδες. Ήταν η πρώτη ένοπλη εξέγερση στην Ευρώπη που επιχείρησε να αντιμετωπίσει την άνοδο του φασισμού στον Μεσοπόλεμο.

 

Άνοδος του φασισμού

Η περίοδος του Μεσοπολέμου στην Ευρώπη σημαδεύτηκε από την άνοδο του εργατικού κινήματος και την αύξηση της επιρροής του επαναστατικού κομμουνιστικού κινήματος. Η Οκτωβριανή Επανάσταση και η δημιουργία της Γ’ Διεθνούς φώτιζαν την πάλη των λαών και έδειχναν το δρόμο για την κοινωνική απελευθέρωση.

Η παγκόσμια οικονομική κρίση του 1929 ανέδειξε για άλλη μια φορά τα αδιέξοδα του καπιταλιστικού συστήματος, σε πολύ μεγαλύτερο βαθμό όμως από προηγούμενες κρίσεις. Η αστική τάξη σε κάθε χώρα, μπροστά στο ενδεχόμενο να περιοριστούν δραστικά τα κέρδη της, επιχείρησε να φορτώσει τα αποτελέσματα της κρίσης στην εργατική τάξη και τους εργαζομένους. Έτσι η απάντηση που δόθηκε από τους εκφραστές του καπιταλιστικού-ιμπεριαλιστικού συστήματος ήταν η ενίσχυση της φασιστικής ιδεολογίας, η άγρια καταστολή και η προετοιμασία για έναν νέο παγκόσμιο πόλεμο. Σε μια σειρά χώρες, με διάφορους τρόπους, ανέβηκαν στην εξουσία φασιστικές κυβερνήσεις, που κυνήγησαν ανελέητα τους πρωτοπόρους εργάτες, τα συνδικάτα και τα κομμουνιστικά κόμματα. Ταυτόχρονα προχώρησαν σε έναν άνευ προηγουμένου στρατιωτικό εξοπλισμό, αξιοποιώντας τον, πρώτα απ’ όλα για να τρομοκρατήσουν και να αντιμετωπίσουν τους εργαζομένους και το λαό και στη συνέχεια τα αντίπαλα κράτη.

 

Εργατικές εξεγέρσεις

Παρ’ όλα αυτά, τη δεκαετία του ’30, δεν έλειψαν οι εργατικές εξεγέρσεις σε όλες τις χώρες της Ευρώπης. Οι μεγάλες απεργίες στις βιομηχανίες της Γαλλίας αλλά και οι μαζικές κινητοποιήσεις των γάλλων αγροτών, το εργοστασιακό κίνημα στο βορά της Ιταλίας, οι απεργίες των εργατών και οι φοιτητικές κινητοποιήσεις στην Ισπανία, τα αγωνιστικά ξεσπάσματα εργατών και αγροτών στην Πολωνία και η εργατική εξέγερση του 1932 στη Δυτική Ουκρανία, οι μεγαλειώδεις απεργίες στις βιομηχανίες και τα ορυχεία της Τσεχοσλοβακίας και της Ουγγαρίας αλλά και η μεγάλη απεργία του 1933 στη Γρίβιτσα της Ρουμανίας που κατέληξε σε σφαγή εκατοντάδων εργατών, όπως και πολλές ακόμα μαζικές κινητοποιήσεις εργατών και αγροτών στις χώρες της βαλκανικής έδειξαν ότι οι εργαζόμενοι και η νεολαία δεν ήταν διατεθειμένοι να υποκύψουν στα φασιστικά κελεύσματα αλλά ήταν αποφασισμένοι να υπερασπιστούν τις κατακτήσεις τους.

 

Σοβιέτ στην Αυστρία

Τα επαναστατικά γεγονότα στην Αυστρία ξεκίνησαν σχεδόν αμέσως μετά την Οκτωβριανή. Τον Γενάρη του 1918 ξέσπασε ένα μεγάλο απεργιακό κίνημα που μετατράπηκε σε παλλαϊκή εξέγερση, με αποτέλεσμα να δημιουργηθούν Σοβιέτ σε όλη τη χώρα. Σημαντική ήταν η συμβολή του Κομμουνιστικού Κόμματος (ΚΚ) που έκανε τότε τα πρώτα του βήματα στο πολιτικό σκηνικό της Αυστρίας. Η εργατική τάξη δεν κατάφερε όμως να καταλάβει την εξουσία, εξαιτίας της συμβιβαστικής στάσης του Σοσιαλδημοκρατικού Εργατικού Κόμματος (ΣΚ). Αν και οργανώθηκαν στις γραμμές του χιλιάδες εργάτες και με ισχυρή μάλιστα την αριστερή-επαναστατική τάση, το ΣΚ συμβιβάστηκε, κατάφερε να ελέγξει την κατάσταση και έσωσε στην κυριολεξία την αστική τάξη και το καπιταλιστικό σύστημα στην Αυστρία. Όπως έκανε λίγα χρόνια πριν στον Α’ Παγκόσμιο Πόλεμο που υποστήριξε τους πολεμικούς εξοπλισμούς και την αστική τάξη.

Όταν το ΣΚ ανέβηκε στην εξουσία, αναγκάστηκε να πάρει πολλά και σημαντικά φιλεργατικά μέτρα, κυρίως στην περιοχή της Βιέννης, (οκτάωρο, λαϊκές κατοικίες κ.α.) εξαιτίας της πίεσης που δεχόταν από τις λαϊκές μάζες και της ύπαρξης των Σοβιέτ. Πολύ σύντομα όμως η αστική τάξη κατάφερε να ξαναπάρει πλήρως την εξουσία με τα γνήσια αστικά της κόμματα όπως το Χριστιανοκοινωνικό Κόμμα κ.α. Μάλιστα δημιουργήθηκαν και ένοπλες παραστρατιωτικές φασιστικές οργανώσεις, με κυριότερη την Πατριωτική Φρουρά, που δρούσε στα πρότυπα των ταγμάτων εφόδου της Γερμανίας. Τρομοκρατούσε τον αγωνιζόμενο λαό, διέλυε απεργίες και λειτουργούσε ως το μακρύ χέρι των τσιφλικάδων, των βιομηχάνων και της κυβέρνησης.

Το ΣΚ μπορούσε να ελέγχει μόνο την περιοχή της Βιέννης (ονομάστηκε «Κόκκινη Βιέννη» γιατί τη διακυβέρνηση ασκούσε από το 1921 το ΣΚ). Στην πραγματικότητα κι εκεί η εξουσία ήταν στα χέρια των αστών, με ισχυρό βέβαια το εργατικό κίνημα, που όμως η ηγεσία του δεν ξέφευγε από τα ρεφορμιστικά πλαίσια.

Όμως τον Ιούλη του 1927 πραγματοποιήθηκε μια μεγάλη εξέγερση ενάντια στην κυβέρνηση και τις φασιστικές οργανώσεις με δεκάδες νεκρούς. Η αιτία ήταν η δολοφονική δράση των φασιστών της Πατριωτικής Φρουράς εναντίον ενός εργάτη και ενός παιδιού. Στην εξέγερση αυτή πρωτοστάτησαν μέλη του ΚΚ και πλήρωσαν πολύ ακριβά αυτή τους τη στάση.

 

Φασιστική κυβέρνηση και εξέγερση

Το 1933 ο Χίτλερ θα καταλάβει την εξουσία στη Γερμανία. Την ίδια χρονιά ο καγκελάριος της Αυστρίας Ε. Ντόλφους -ο οποίος σημειωτέον δεν είχε καλές σχέσεις με τον Χίτλερ- θα καταργήσει το κοινοβούλιο και το σύνταγμα και θα προχωρήσει στην εγκαθίδρυση φασιστικής δικτατορίας, συγκεντρώνοντας όλες τις εξουσίες στα χέρια του. Απαγορεύει το ΚΚ και άλλα κόμματα και ενισχύει τις παραστρατιωτικές ομάδες. Είχε έρθει η ώρα της «Κόκκινης Βιέννης», που δεν ελεγχόταν από τον Ντόλφους, όπως και τμήματα άλλων εργατουπόλεων. Οι εργατικές οργανώσεις εξακολουθούσαν να είναι ένοπλες και διοργάνωναν αντιφασιστικές διαδηλώσεις. Η κυβέρνηση αποφάσισε να τις αφοπλίσει.

Έτσι, όταν στις 12 Φλεβάρη του 1934 η αστυνομία εισέβαλε στα γραφεία του ΣΚ στο Λιντς για να κατασχέσει τα όπλα των εργατών, ξέσπασε η εξέγερση που αντιμετωπίστηκε με δυσκολία από τον στρατό και τις παραστρατιωτικές ομάδες. Στη συνέχεια θα επεκταθεί και σε άλλες πόλεις και κυρίως στη Βιέννη. Εργάτες από το ΚΚ μπήκαν στην πρώτη γραμμή της μάχης, όπως και από την αριστερή πτέρυγα του ΣΚ παρά την προδοτική στάση της ηγεσίας του που συνιστούσε ψυχραιμία και αυτοσυγκράτηση και απέτρεπε τις επιθετικές κινήσεις. Να σημειώσουμε ότι υπήρχε απόφαση του συνεδρίου του ΣΚ ότι αν η αστική τάξη επιχειρούσε να εγκαθιδρύσει δικτατορία τότε οι ένοπλοι εργάτες του ΣΚ θα προχωρούσαν σε ένοπλη εξέγερση. Η απόφαση αυτή δεν εφαρμόστηκε από τα ηγετικά στελέχη του ΣΚ που συμβιβάστηκαν και παραδόθηκαν. Μάλιστα ο ηγέτης του ΣΚ, Ο. Μπάουερ, πρότεινε να δεχτούν την διακυβέρνηση Ντόλφους, με αντάλλαγμα να μη βγει το Κόμμα στην παρανομία. Έτσι οι εργάτες αναγκάστηκαν να πολεμήσουν κυρίως αμυντικά και χωρίς κεντρική καθοδήγηση, κάτι που οδηγούσε νομοτελειακά στην ήττα.

Η αριστερή τάση μέσα στο ΣΚ προσπάθησε να οργανώσει τον ένοπλο αγώνα. Όμως η υπεροπλία του κυβερνητικού στρατού ήταν τεράστια. Οι εξεγερμένοι αναγκάστηκαν να αντιμετωπίσουν τα τεθωρακισμένα και τα σύγχρονα πυροβόλα μόνο με τον ατομικό τους οπλισμό. Οι μάχες ήταν σκληρές. Όμως ο ηρωισμός των εργατών δεν επαρκούσε για να επικρατήσουν. Καθοριστική επίσης ήταν η απόφαση των εργαζομένων στους σιδηροδρόμους να μη συμμετέχουν στη γενική απεργία που είχε κηρυχθεί, με αποτέλεσμα ο κυβερνητικός στρατός να διευκολύνεται στις μετακινήσεις του και στη μεταφορά πυρομαχικών. Μέχρι τις πρώτες ώρες της 16^ης Φλεβάρη έπεσαν και οι τελευταίοι θύλακες αντίστασης. Η Βιέννη βρισκόταν πλέον κάτω από τον έλεγχο του φασίστα Ντόλφους. Επίσημα οι νεκροί υπολογίζονται σε μερικές δεκάδες αλλά πολλές πηγές αναφέρουν ότι ίσως ξεπέρασαν τους 1000.

Μετά την ήττα της εξέγερσης της Βιέννης, προστέθηκε τη χρονιά εκείνη ακόμα ένα φασιστικό κράτος στην Ευρώπη. Όλες οι εργατικές και λαϊκές κατακτήσεις του προηγούμενου διαστήματος άρχισαν σταδιακά να γκρεμίζονται. Σχεδόν αμέσως ξεκίνησαν οι διώξεις των αντιφασιστών εργατών και νεολαίων. Συλλήψεις, φυλακίσεις, απαγχονισμοί, εκτελέσεις αλλά και εγκλεισμοί σε στρατόπεδα συγκέντρωσης ήταν τα αντίποινα που υποχρεώθηκαν να υποστούν χιλιάδες εργάτες, μέλη του ΚΚ και του ΣΚ. Παρ’ όλα αυτά το ΚΚ -αν και εξακολουθούσε να είναι παράνομο- τα επόμενα χρόνια ενισχύθηκε και μαζικοποιήθηκε με την ένταξη στις γραμμές του περισσότερων εργατών και νεολαίων. Πολλά μέλη του ΣΚ προσχώρησαν σ’ αυτό και πάλεψαν σκληρά ενάντια στη φασιστική δικτατορία.

Η ένοπλη εξέγερση της Βιέννης όπως και άλλες εξεγέρσεις στην Κεντρική Ευρώπη απέδειξε ότι οι λαοί δεν υποτάχθηκαν και προσπάθησαν να αντιμετωπίσουν με όλες τους τις δυνάμεις το τέρας του φασισμού. Η εργατική τάξη δεν είχε συμβιβαστεί και ήταν αποφασισμένη να παλέψει. Το απέδειξε ο ισπανικός λαός το 1936, τα μεγάλα απεργιακά κινήματα που ξέσπασαν σε όλη την Ευρώπη ακόμα και μέσα σε δικτατορικά καθεστώτα, τα αντάρτικα που δημιουργήθηκαν σε μια σειρά χώρες με την έναρξη του Β’ Παγκοσμίου Πολέμου και κυρίως η μεγαλειώδης αντίσταση του σοβιετικού λαού και του Κόκκινου Στρατού στην επίθεση της Βέρμαχτ που είχε ως κατάληξη της συντριβή του ναζισμού και την απελευθέρωση της Ευρώπης.

Στη σημερινή συγκυρία έχουμε μια αλματώδη άνοδο της ακροδεξιάς σε όλη την Ευρώπη. Στην Αυστρία που οι δημοσκοπήσεις φέρνουν στην πρώτη θέση το ακροδεξιό κόμμα FPÖ, πραγματοποιήθηκαν το τελευταίο διάστημα μαζικές αντιφασιστικές και αντιρατσιστικές διαδηλώσεις σε πολλές πόλεις. Στη Γερμανία, τη Γαλλία, την Ιταλία, την Ισπανία, την Ολλανδία, τη Φινλανδία, την Ουγγαρία, την Ελβετία και σε πολλές ακόμα χώρες τα ποσοστά της ακροδεξιάς αυξάνονται και την αναδεικνύουν σε κυρίαρχη δύναμη. Μάλιστα σε ορισμένες περιπτώσεις ακροδεξιά κόμματα βρίσκονται ήδη στην εξουσία. Η εφαρμογή αντεργατικών πολιτικών, η άγρια καταστολή των κοινωνικών και εργατικών αγώνων, η περιστολή των δημοκρατικών δικαιωμάτων, η φασιστικοποίηση του συστήματος και η αντιμεταναστευτική πολιτική της ΕΕ είναι οι βασικές αιτίες του φαινομένου αυτού. Οι προβλέψεις για το μέλλον είναι δυσοίωνες και η κατάσταση επιβάλλει να ενισχυθούν τα αντανακλαστικά του επαναστατικού κομμουνιστικού κινήματος.

Σ.Σ.