Η θυσία και το παράδειγμα της Ηλέκτρας Αποστόλου

 Δημοσιεύτηκε στην Προλεταριακή Σημαία, φυλ. 966, στις 13/7/2024

Στις 27 Ιούλη του 1944 βρίσκεται το πτώμα μιας γυναίκας, πεταμένο σε δρόμο της Αθήνας, κοντά στο άντρο της «Ειδικής Ασφάλειας», το ξενοδοχείο «Κρυστάλ». Παραμορφωμένο από τα βασανιστήρια και καμένο σε πολλά σημεία. Ήταν το άψυχο κορμί της ηρωίδας κομμουνίστριας Ηλέκτρας Αποστόλου. Δε λύγισε, δεν αποκάλυψε τίποτα στους βασανιστές της. Γι’ αυτό κι αυτοί σκύλιασαν και ξέσπασαν στο κορμί της, αφού δεν μπορούσαν να τιθασεύσουν το ελεύθερο πνεύμα και την αδάμαστη ψυχή της.

 

Η ζωή της

Η Ηλέκτρα Αποστόλου γεννήθηκε το 1912 στην Αθήνα. Η οικογένειά της ήταν μια εύπορη αστική οικογένεια, κάτι που θα της εξασφάλιζε μια άνετη ζωή. Κι όμως από μικρή ηλικία αντιλήφθηκε τη φτώχεια, την εκμετάλλευση και την αδικία, εντάχθηκε στο κομμουνιστικό κίνημα και αφιέρωσε τη ζωή της στην υπόθεση της υπεράσπισης και διεκδίκησης των δικαιωμάτων των νέων, των γυναικών, του εργαζόμενου λαού. Ήταν αδερφή του Λευτέρη Αποστόλου, γραμματέα της ΟΚΝΕ και μέλους του ΚΚΕ (το 1950 διαφώνησε με τον Ζαχαριάδη και μετά το 1968 εντάχθηκε στο ΚΚΕ εσωτερικού). Το 1926 σε ηλικία μόλις 14 ετών η Ηλέκτρα έγινε κι αυτή μέλος της ΟΚΝΕ. Το 1929 παντρεύτηκε τον γιατρό Γιάννη Σιδερίδη, μέλος του ΚΚΕ.

Αν και μικρή σε ηλικία ήταν πολύ δραστήρια και με υψηλό πολιτικό επίπεδο. Πολύ γρήγορα (1930) έγινε μέλος του ΚΚΕ, ανέλαβε καθοδηγητική θέση στην ΟΚΝΕ και τη διεύθυνση του περιοδικού της οργάνωσης, «Η Νεολαία». Το 1935 θα γίνει μέλος του Γραφείου της Κεντρικής Επιτροπής της ΟΚΝΕ.

Το 1934 πήρε μέρος στο Παγκόσμιο Αντιφασιστικό και Αντιπολεμικό Συνέδριο Γυναικών στο Παρίσι ως επικεφαλής της ελληνικής αντιπροσωπείας.

Το 1935 συμμετείχε στο 6^ο Συνέδριο της ΚΔΝ (Κομμουνιστική Διεθνής Νέων) ως μέλος της ελληνικής αντιπροσωπείας της ΟΚΝΕ.

Στην περίοδο της δικτατορίας του Μεταξά συνελήφθη, βασανίστηκε και κλείστηκε για 2 χρόνια στις Φυλακές Αβέρωφ. Ακόμα όμως και μέσα στη φυλακή δε σταμάτησε την πολιτική της δράση. Οργάνωσε μαθήματα και συζητήσεις πολιτικού και ιδεολογικού περιεχομένου με τις συγκρατούμενές της.

Όταν αποφυλακίστηκε πήγε παράνομα στη Θεσσαλονίκη και ανέλαβε την καθοδήγηση του Γραφείου της ΟΚΝΕ Μακεδονίας - Θράκης.

 

Η εξορία

Το 1939 θα συλληφθεί ξανά και, παρά το γεγονός ότι ήταν σε προχωρημένη εγκυμοσύνη, αποφασίζεται να σταλεί εξόριστη στην Ανάφη. Λίγες μέρες πριν μεταφερθεί στον τόπο της εξορίας γέννησε στο κρατητήριο την κόρη της Αγνή, την οποία θα αναγκαστεί να την πάρει μαζί της.

Βαρύ πλήγμα ήταν για την Ηλέκτρα η είδηση ότι ο σύζυγός της υπέγραψε δήλωση μετάνοιας στις φυλακές της Κέρκυρας. Η στάση του αυτή ήταν η αιτία για να του ανακοινώσει τον χωρισμό τους μέσα από γράμμα της. Ο Σιδερίδης θα πεθάνει λίγα χρόνια αργότερα, μέσα στην Κατοχή (1942), όταν μεταφέρθηκε από την Ακροναυπλία σε στρατόπεδο συγκέντρωσης.

Στην εξορία η υγεία της Ηλέκτρας κλονίστηκε. Ο υποσιτισμός, η πείνα, οι ανθυγιεινές συνθήκες διαβίωσης την είχαν αποδυναμώσει. Μόνο όμως σωματικά. Δεν της έλειπε η αισιοδοξία και στο μυαλό της συνεχώς επεξεργαζόταν την ιδέα της απόδρασης. Το 1942 η Ηλέκτρα κατάφερε να δραπετεύσει. Εκμεταλλεύτηκε τα προβλήματα υγείας που απέκτησε και μεταφέρθηκε στην Αθήνα για επέμβαση. Με τη βοήθεια άλλων αντιστασιακών γυναικών απέδρασε από το Τμήμα Μεταγωγών, αφήνοντας σε αυτές το παιδί της. Η κόρη της λίγο αργότερα δόθηκε σε μια οικογένεια φίλων της Ηλέκτρας κι έτσι κατάφερε να επιβιώσει.

 

Στην Αντίσταση

Αμέσως ήρθε σε επαφή με τις αντιστασιακές οργανώσεις εντάχθηκε στην «Λεύτερη Νέα» -μια γυναικεία εθνικοαπελευθερωτική οργάνωση- και λίγο αργότερα ανέλαβε την καθοδήγηση της ΕΠΟΝ και την έκδοση και διανομή ΕΑΜικών εντύπων. Ρίχτηκε με όρεξη στη δουλειά. Είχε την ευθύνη της προπαγανδιστικής δράσης της οργάνωσης Αθήνας του ΚΚΕ και έβγαινε τα βράδια με τους συντρόφους της για να γράψουν συνθήματα στους τοίχους, να εμψυχώσουν και να ξεσηκώσουν τον αθηναϊκό λαό με τα «χωνιά», να ρίξουν προκηρύξεις. Δουλειά επικίνδυνη, με μεγάλες πιθανότητες να συλληφθεί. Δε δίστασε όμως ούτε στιγμή. Για δύο χρόνια αφιερώθηκε ολοκληρωτικά στον αγώνα, χωρίς να υπολογίζει τις συνέπειες. Ήταν απόλυτα προσηλωμένη στο στόχο της.

 

Τα βασανιστήρια και η δολοφονία της

Η δράση της όμως διακόπηκε απότομα όταν στις 25 Ιούλη του 1944, καθώς περπατούσε στον δρόμο, έγινε αντιληπτή από ένα συνεργάτη των Γερμανών που την αναγνώρισε και προσπάθησε να τη συλλάβει. Χωρίς να διστάσει η Ηλέκτρα ρίχτηκε πάνω του, παλεύοντας άγρια μαζί του. Θα κατάφερνε να ξεφύγει αν δεν έρχονταν για βοήθεια μερικοί γκεσταπίτες που βρίσκονταν κοντά. Τελικά την συνέλαβαν στην οδό Γ’ Σεπτεμβρίου και τη μετέφεραν στο ξενοδοχείο «Κρυστάλ», που ήταν τότε κοντά στη σημερινή πλατεία Βικτωρίας και το χρησιμοποιούσε για ανακρίσεις και βασανιστήρια η «Ειδική Ασφάλεια».

Η «Ειδική Ασφάλεια» είχε δημιουργηθεί το 1929 από την κυβέρνηση Ελ. Βενιζέλου ως ειδικό τμήμα της Χωροφυλακής για το κυνήγι των κομμουνιστών και των πρωτοπόρων εργατών. Η μεταξική δικτατορία την αναβάθμισε, νοικιάζοντας μέρος του ξενοδοχείου «Κρύσταλ» για τις «ανακρίσεις» των αντιφρονούντων. Στελεχώθηκε από τους πιο σκληρούς αντικομμουνιστές, τα χειρότερα κατακάθια που ξέβρασε η ελληνική κοινωνία, και η δράση της συνεχίστηκε και στην Κατοχή όταν οι Γερμανοί επέταξαν το ξενοδοχείο. Τα μέλη της «Ειδικής Ασφάλειας» συνεργάστηκαν στενά με τους κατακτητές και έδιναν λογαριασμό μόνο σ’ αυτούς. Συμμετείχαν σε «μπλόκα» μαζί με τους Γερμανούς, βασάνιζαν και εκτελούσαν αγωνιστές.

Όταν η Ηλέκτρα έπεσε στα χέρια της «Ειδικής», υπέστη φριχτά βασανιστήρια. Ανελέητα χτυπήματα στο πρόσωπο και σε όλο το σώμα. Της έσπασαν τα δόντια, την έκαψαν σε πολλά σημεία του σώματος, της ξερίζωσαν τα μαλλιά. Δεν κατάφεραν να πάρουν όμως από το στόμα της ούτε λέξη. Έχει μείνει καταγεγραμμένος από μαρτυρία ανθρώπου μέσα από την «Ειδική» ο περίφημος διάλογος που είχε με τους βασανιστές της, όταν το μόνο που έλεγε ήταν πως το όνομά της ήταν Ελληνίδα, έμενε στην Ελλάδα, υπηρετούσε τον ελληνικό λαό και έπαιρνε εντολές μόνο από την πατρίδα της.

Παρά τα άγρια βασανιστήρια και παρά την τραγική κατάσταση στην οποία βρέθηκε η Ηλέκτρα, έκανε απόπειρα να διαφύγει. Είναι απορίας άξιο το πώς κατάφερε με διαλυμένο το σώμα της να βρεθεί από το ξενοδοχείο στον κήπο του διπλανού σπιτιού και παρ’ ολίγον στο δρόμο. Για κακή της τύχη όμως η ιδιοκτήτρια του σπιτιού που είχε σχέσεις με την «Ειδική» την πρόδωσε κι έτσι η Ηλέκτρα πιάστηκε ξανά.

Βασανίστηκε εκ νέου όλο το βράδυ μέχρι που ξεψύχησε τα ξημερώματα της 26 Ιούλη του 1944. Ήταν μόλις 32 χρονών. Τα ανθρωπόμορφα κτήνη που τη δολοφόνησαν ήταν γνωστοί δωσίλογοι. Ο Διοικητής της «Ειδικής» Αλέξανδρος Λάμπου και οι αξιωματικοί Ευσέβιος Παρθενίου και Μηνάς Καθρέπτης. Για την ιστορία να αναφέρουμε ότι παρά την ισόβια καταδίκη τους, στις δίκες των δωσιλόγων, σύντομα απελευθερώθηκαν και κάποιοι από αυτούς στελέχωσαν το μετεμφυλιακό κράτος.

Η ιατροδικαστική έκθεση του Π. Τζαφέρη περιγράφει με λεπτομέρειες τις κτηνωδίες που υπέστη η Ηλέκτρα. Χτυπήματα σε όλο το σώμα, καψίματα από τσιγάρα, μαστίγωμα με σχοινιά αλυσίδες και σύρματα, τραύματα με μαχαίρι, ξερίζωμα μαλλιών κ.α.

Το πτώμα της βρέθηκε πεταμένο την επόμενη μέρα σε παρακείμενο δρόμο. Όταν μαθεύτηκε το γεγονός οι σύντροφοί της ορκίστηκαν ότι το έγκλημα δε θα έμενε ατιμώρητο. Τις επόμενες μέρες ανέλαβε η ΟΠΛΑ και πήρε σκληρή εκδίκηση για την ηρωίδα. Μέσα στον Αύγουστο του '44, εκτέλεσε δεκάδες συνεργάτες των κατακτητών (χωροφύλακες, ταγματασφαλίτες κ.λπ.) αφήνοντας σημειώματα με το όνομα «Ηλέκτρα» και έναν αριθμό 1,2,3… για κάθε έναν.

Η Ηλέκτρα Αποστόλου έχει μείνει στην ιστορία της Αντίστασης και του ελληνικού κομμουνιστικού κινήματος ως μια γυναίκα δραστήρια και ασυμβίβαστη που αφιέρωσε τη σύντομη ζωή της στην απελευθέρωση της πατρίδας αλλά και στα πανανθρώπινα ιδανικά της δικαιοσύνης και της κοινωνικής απελευθέρωσης. Το παράδειγμά της και η θυσία της έχουν μείνει ανεξίτηλα γραμμένα στη μνήμη των επόμενων γενιών. Είναι μεγάλη τιμή για το ελληνικό κομμουνιστικό κίνημα που είχε τέτοιες γυναίκες ενταγμένες στις γραμμές του.

Σ.Σ.