Μάθημα ιστορίας: Τα περασμένα να εξυπηρετούν τα τωρινά

Δημοσιεύτηκε στην Προλεταριακή Σημαία φυλ. 854, στις 21/9/2019, στη στήλη «Αντιλήψεις»

Η υπουργός παιδείας, προαναγγέλλοντας αλλαγές στα βιβλία, δήλωσε πως «δεν πρέπει το μάθημα της Ιστορίας να έχει χαρακτήρα κοινωνιολογικό, αλλά να αναπτύσσει την εθνική συνείδηση». Προηγήθηκαν οι διάσημες δηλώσεις της Δόμνας Μιχαηλίδου περί «ψυχικά νοσούντων που αγιοποίησαν τον αντιδικτατορικό αγώνα».

Αυτό που ισχύει σήμερα, να μπαίνει ως ένας ανάμεσα σε πολλούς στόχους του μαθήματος ιστορίας η καλλιέργεια εθνικής συνείδησης, δεν ικανοποιεί την κυβέρνηση. Δεν της αρκεί που την υπερκαλλιεργούν οι μαθητικές παρελάσεις, οι σημαιοστολισμοί, τα εθνικιστικά συλλαλητήρια, η προγονοπληξία, οι αλυτρωτισμοί και οι θεωρίες συνομωσίας που Βλέπουν παντού εχθρούς να περικυκλώνουν τον ελληνισμό.

Η ΝΔ σηκώνει ψηλά τα θέματα ιστορίας. Ενόψει των εορτασμών για τα 200 χρόνια από την επανάσταση του 1821, θα δουλέψουν στο φουλ θεσμοί και μηχανισμοί. Στην εκπαίδευση θα πέσει μεγάλο βάρος.

Είναι φανερό πως η αστική τάξη επιθυμεί διακαώς να σφραγίσει την ήττα της εργατικής τάξης με βουλοκέρι, να σβήσει από τη συλλογική ιστορική μνήμη ό,τι έγραψαν οι λαϊκοί αγώνες, «να τελειώνει με την ιδεολογική ηγεμονία της αριστεράς», όπως λέει ο Γεωργιάδης. Η ιστορία πρέπει να υπηρετεί και να δικαιολογεί τις τωρινές πολιτικές επιλογές της.

Ο νέος γύρος επίθεσης συνοδεύεται από ιδεολογική επίθεση. Το σβήσιμο των δικαιωμάτων χρειάζεται το ξαναγράψιμο της ιστορίας, που θα διδάσκει πως οι κομμουνιστικές ιδέες έχουν υποστεί μη αναστρέψιμη ήττα και ότι ο καπιταλισμός είναι αιώνιος. Με την πράξη, δηλαδή το προχώρημα της επίθεσης, θα εμπεδωθεί το ιδεολογικό μάθημα.

Οι αστοί βγάζουν εθνικόφρονες κορώνες για να καλύψουν την εξάρτηση και την υποτέλεια τους που βαθαίνουν. Ο εθνικισμός γιγαντώθηκε σε περιόδους που η αστική τάξη χρησιμοποιήθηκε ως πιόνι στα γεωπολιτικά παιχνίδια των Μεγάλων Δυνάμεων. Από την εποχή της «Μεγάλης Ιδέας» του Όθωνα, του Μακεδονικού Αγώνα, της Μικρασιατικής Εκστρατείας, της κατοχής και του εμφυλίου, ως την επταετία, περίοδοι που οι ιμπεριαλιστές είχαν απροκάλυπτα τον πρώτο και τελευταίο λόγο, ο μεγαλοϊδεατισμός, ο αλυτρωτισμός και η εθνικοφροσύνη γνώρισαν πεδίον δόξης λαμπρό.

Οι σημερινοί «Μακεδονομάχοι» θα πρέπει να αρκεστούν στις αλλαγές εσωτερικής κατανάλωσης που τους προσφέρει η Κεραμέως. Η κυβέρνηση δε θα 'ρθει σε ρήξη με τα ξένα αφεντικά ούτε στο θέμα των Πρεσπών ούτε πουθενά. Άλλωστε, ούτε οι παλιοί Μακεδονομάχοι, όπως ο Π. Μελάς, ήθελαν ή έπραξαν κάτι τέτοιο.

Η αντιπαράθεση που ξέσπασε μεταξύ αυτών που υπερασπίζονται τον κοινωνιολογικό χαρακτήρα του μαθήματος της Ιστορίας και εκείνων που θεωρούν πως πρέπει να καλλιεργεί την εθνική συνείδηση, είναι κάλπικη. Κι οι δυο είναι όψεις της αστικής αντίληψης.

Η κοινωνιολογική διάσταση της ιστορίας δεν είναι τίποτε άλλο παρά ο κατακερματισμός της σε πολιτισμική, δημογραφία, ιστορία θεσμών, ιδεών, τέχνης, περιβάλλοντος, καθημερινής ζωής κ.λπ. Ο Μαρξ άσκησε κριτική σε αυτή την άποψη γράφοντας χαρακτηριστικά πως «επιμέρους ιστορίες δεν υπάρχουν».

Ο ΣΥΡΙΖΑ ηγείται στο παιχνίδι «κοινωνιολόγοι κατά εθνικιστών» και σέρ­νει αμήχανους αριστερούς, που έχοντας αποκηρύξει την ιστορία του κομμουνιστικού κινήματος (Στάλιν, Ζαχαριάδης, ΔΣΕ), κρέμονται από την κοσμοπολίτικη αστική συνιστώσα.

Όταν το 1989, με τον νόμο «άρση των συνεπειών του εμφυλίου πολέμου 1944-1949», απαλείφθηκαν οι ακραίοι εθνικιστικοί όροι (συμμοριτοπόλεμος, ΕΑΜοβούλγαροι) από τα σχολικά βιβλία, δεν άλλαξε ο χαρακτήρας του μαθήματος αλλά η πλειοψηφία της αριστεράς (ενιαίος Συνασπισμός τότε) σταμάτησε να αναφέρεται στις «διχαστικές» περιόδους για να ξεχαστούν τα πάθη. Υποχώρηση μπροστά στη «διαλλακτικότητα».

Οι λέξεις «έθνος» και «πατρίδα», που ξεπροβάλλουν από παντού, παρουσιάζονται ως αιώνιες, αμετάβλητες και καθολικά αποδεκτές, απαιτώντας δηλώσεις νομιμοφροσύνης νέου τύπου. Όμως, η σημασία των λέξεων καθορίζεται κάθε φορά από την εποχή. Την περίοδο της κατοχής, ο λαός τους έδωσε το δικό του περιεχόμενο συνδέοντας τες με την αντίσταση του. Σήμερα, αυτές οι λέξεις και τα παράγωγα τους φέρουν τη σφραγίδα της αστικής τάξης.

Τη σημερινή εποχή, που οι αγώνες φαντάζουν πολύ αδύνατοι για να νικήσουν, κάθε αγωνιστής οφείλει να διαβάζει σωστά την πραγματικότητα, άρα να ξέρει πώς δημιουργήθηκε.

Η αστική τάξη παραχαράζει την ιστορία και την τοποθετεί πάνω σε έναν κύκλο που επαναλαμβάνεται αιώνια χωρίς αλλαγές, διδάσκοντας έτσι τη ματαιότητα. Η εργατική τάξη και η νεολαία πρέπει να μελετήσουν και να μετρήσουν κάθε εποχή με το δικό της μέτρο, χρησιμοποιώντας τα εργαλεία του ιστορικού υλισμού. Θα διαπιστώσουν πως τίποτα δεν επαναλαμβάνεται, ότι όλα αλλάζουν και ότι μπορεί η ανθρωπότητα να βγει από το ιστορικό σκοτάδι της ταξικής κοινωνίας.

Η ιστορία δίνει όπλα στους σημερινούς αγώνες για να ένα καλύτερο μέλλον, δείχνει τις κακοτοπιές και βοηθά να μη χάνεται ο προσανατολισμός. Τον δρόμο όμως τον χαράζουν οι αγωνιστές. Το κίνημα είναι το σχολείο που διδάσκει ιστορία και διαπαιδαγωγεί.

Β.Δ.