του Γιάννη Χατζή
Δημοσιεύτηκε στην Προλεταριακή Σημαία φυλ. 891, στις 3/4/2021
Φέτος στο 2021, θα εορταστούν τα 200 χρόνια από την κήρυξη της επανάστασης του 1821. Θα γίνουν πολλές επίσημες «λαμπρές» και «εντυπωσιακές» εκδηλώσεις. Μεγάλες ποσότητες μελάνης θα ξοδευτούν για τα γεγονότα και τα πρόσωπα εκείνης της «αλήστου μνήμης» εποχής και προφανώς μέσα στο γενικότερο κλίμα, όλοι θα θυμηθούμε ξανά τη «λερή φουστανέλα» και το καριοφίλι.
Φυσικά δεν μπορεί να μην σκεφτεί κανείς, μέσα σε πιο κλίμα θα γίνουν όλη τη χρονιά οι εορτασμοί, πιο θα είναι το περιεχόμενο τους κι αν πραγματικά θα συνάδουν με τη δράση και τις επιδιώξεις των ανθρώπων, που είχαν ενεργή και δυναμική δράση ενάντια στη διπλή σκλαβιά εκείνης της εποχής. Θα πείτε... ότι καλυμμένα ή ολοφάνερα αυτό το έργο έχει ξαναπαιχτεί, με κάθε ευκαιρία. Μόνο που η περίοδος που διανύουμε, καθώς και τα γεωστρατηγικά παιχνίδια που παίζονται στην περιοχή, προβληματίζουν τον καθένα και κάθε άλλο παρά για ουτοπικές εξάρσεις μιας κάποιας-όποιας «κόκκινης μηλιάς» προσφέρονται. Άλλωστε ας μην ξεχνάμε ότι το 2022, θα είναι το έτος της εκατονταετηρίδας της Μικρασιατικής Καταστροφής. Καλό είναι «η ιστορία να εμπνέει, αλλά και να διδάσκει».
Όμως όλη τούτη τη χρονιά, μέσα στο γενικότερο «ρουστίκ» εορταστικό θόρυβο, ένα άλλο ερώτημα αναδύεται μέσα από όσα κείμενα ή διηγήσεις διασώθηκαν για τα πρωταγωνιστικά πρόσωπα και πράγματα εκείνης της εποχής και ανιχνεύονται ζωντανά, γλαφυρά και λειτουργικά στη συλλογική λαϊκή μνήμη, την παράδοση και το θρύλο. Είναι όλα αυτά που διασώθηκαν στόμα με στόμα, πάνω από δυο αιώνες τώρα, ξέχωρα από το αφήγημα της αστικής ιστοριογραφίας και τη διδακτέα ύλη των μαθητικών και σπουδαστικών μας χρόνων. Και το ερώτημα είναι: ο λαός και ιδιαίτερα η νεολαία μας, τι πρέπει να μάθει και να διδαχτεί, ανεξάρτητα από τις εκδηλώσεις της αστικής τάξης για τη δική της ιστορική άποψη και την ταξική της εξουσία; Όχι σαν μια αποστειρωμένη επίδειξη ή αποθήκευση γνώσεων, αλλά σαν μια ζωντανή και λειτουργική παρακαταθήκη. Ένα εφόδιο που κάθε τόσο ανανεώνεται, όποτε οι ανάγκες, η οργή και το λαϊκό κίνημα το επιτρέπουν και το επιζητούν. Τον Θανάση Διάκο τον ξανάδαμε, τηρουμένων των αναλογιών, άλλοτε μαχητή του ΕΛΑΣ και του ΔΣΕ κι άλλοτε νεολαίο της ΕΠΟΝ και του Πολυτεχνείου.
Ο Φεδερίκο Γκαρθία Λόρκα είχε γράψει: «Ένας λαός που ξεχνά την ιστορία του αν δεν είναι νεκρός είναι ετοιμοθάνατος». Όμως η ενατένηση του παρελθόντος δεν μπορεί να γίνει ή τουλάχιστον δεν μπορεί να κατανοηθεί, αν δεν συνδεθεί με τους σημερινούς αγώνες και προβλήματα. Για να αφουγκραστείς το σήμερα, οφείλεις να πατήσεις στο χθες και να ονειρευτείς το αύριο. Μόνο έτσι μπορείς να διδαχτείς από την ιστορία και μόνο έτσι όλη αυτή η ώσμωση με τα «Μεγάλα Χρόνια» του «1821», μπορεί να φανεί χρήσιμη στους αγώνες του σήμερα και του αύριο. Μόνο έτσι μπορεί η νεολαία μας να ανιχνεύσει και να εμπνευστεί τους δικούς της τρόπους κίνησης, τους δικούς της δρόμους για το μέλλον που της αξίζει, σύμφωνα με τις σημερινές ανάγκες και τα οράματα της. Φυσικά η ιστορία δεν επαναλαμβάνεται, αυτό όμως δεν σημαίνει, όπως το έχουμε επισημάνει ξανά, ότι δεν μπορεί να διδάξει και να εμπνεύσει.
Οι ετήσιοι πανηγυρισμοί για τα 200 χρόνια της επανάστασης του 1821 θα είναι μια ακόμη πρόκληση μέσα στις τόσες, διακόσια χρόνια τώρα, για το ξεστράτισμα της λαϊκής υπόθεσης, ιδιαίτερα για τους νέους κι όπως δεν είναι η πρώτη, σίγουρα δεν θα είναι η τελευταία. Και δεν είναι η μόνη, μιας και εντάσσεται σε σειρά όλης επιδιώξεων και προκλήσεων για την καταστρατήγηση των δικαιωμάτων του λαού για την επιβολή της ηγεμονίας της αστικής τάξης. Αυτή η ιστορική άποψη έχει επιβληθεί στην ιστοριογραφία και την κρατική ιστορική αφήγηση.
Η επέτειος των 200 χρόνων από την επανάσταση του 1821, έχει και μια ακόμη υπολογίσιμη όψη, που αφορά ιδιαίτερα τη νεολαία. Πέρα από τις όποιες ατομικές και συλλογικές λαϊκές προσπάθειες αυτομόρφωσης, δεν πρέπει να τρέφονται ψευδαισθήσεις, ότι η επιδιωκόμενη επισκόπηση και εκτίμηση των λαϊκών αγώνων, μπορεί να προωθηθεί και να λυθεί, ξέχωρα από τα άλλα προβλήματα του λαού μας. Για να εξαλειφθεί και να πεταχτεί στα σκουπίδια όλο αυτό το αστικό ιστορικό εποικοδόμημα, θα πρέπει να πεταχτεί στα σκουπίδια και η πηγή που το γεννά, η αστική ηγεμονία. Έτσι θα μπορέσουν να αποκτήσουν ένα λόγο ύπαρξης, μια χρησιμότητα και μια επικαιρότητα οι παλιοί αγώνες του λαού μας, στη σημερινή πάλη για αντίσταση και διεκδίκηση.
Σε αναζήτηση ήθους και ύφους
Η αναζήτηση της ιστορικής αλήθειας είναι χρήσιμη μόνο όταν γίνεται από τα κάτω από τη μεριά των καταπιεσμένων, των αδικημένων και καταφρονημένων, γιατί αυτοί είναι που σηκώνουν το βάρος της ανατροπής των λαϊκών προβλημάτων και αδιεξόδων. Είναι αυτοί που γράφουν την ιστορία με τις θυσίες και το αίμα τους, όταν οι αστοί ιστοριογράφοι τη μεθοδεύουν με την πένα και την καλοαμειβόμενη ιδιοτέλεια τους. Κι αν ήταν να προσδιορίσουμε το ήθος οποιασδήποτε αντιδυναστικής και επαναστατικής διαδικασίας, θα θυμόμασταν τους στίχους του ποιητή Ανδρέα Κάλβου, που πολύ πιο κοντά στα γεγονότα του '21 απ' ότι εμείς, έγραφε: «Θέλει αρετή και τόλμη η ελευθερία», έχοντας την επίγνωση ότι δεν είναι έξω από τις λευτεριάς τη μοίρα ο θάνατος, οι κακουχίες και οι κάθε είδους θυσίες.
Το αγωνιστικό ήθος και οι λαϊκοί αγωνιστές διαμορφώνεται μέσα στον αγώνα κι από τις ανάγκες του αγώνα. Η αυτογνωσία των αγώνων και της συμπεριφοράς των λαϊκών αγωνιστών, ιδιαίτερα της νεοελληνικής ιστορίας, συμβάλλουν στη διαμόρφωση λαϊκής συνείδησης και πρακτικής. Όταν τα παλικάρια του Κολοκοτρώνη μάζεψαν τα λάφυρα από τη μάχη στα Δερβενάκια και επέμεναν να πάρει «κάτι» κι ο καπετάνιος, αυτός διάλεξε ένα σουγιά για να κόβει το ψωμί του (εξ ου και κολοκοτρωνέικος σουγιάς). Όταν πάλι στείλαν στον Μάρκο Μπότσαρη τον διορισμό του σαν αρχιστρατήγου, αυτός έσκισε το επίσημο έγγραφο λέγοντας, ότι στη μάχη κατακτιούνται τ' αξιώματα.
Και το ήθος ενός λαϊκού αγωνιστή κατακτιέται! Οι «σεπτές» μορφές των ηρώων της επανάστασης του 1821, δεν είναι εικόνες αγίων που πρέπει «στη μνήμη τους ν' ανάβουμε χρυσά λιβανιστήρια». Ήταν άνθρωποι του λαού, που έσερναν μαζί τους για αποσκευές όλα τα προτερήματα τους, τους προβληματισμούς τις εποχής, μα και τις αδυναμίες, τα χούγια και τα λάθη τους ακόμα. Με όλα αυτά δημιούργησαν ιστορία! Ξεπερνούσαν ακόμα και τον εαυτό τους πολλές φορές, γιατί «ραγιάδες δεν γίνονταν, τούρκους δεν προσκυνούσαν, δεν προσκυνούσαν άρχοντες και τους κοτσαμπασήδες». Με την εξέγερση την άνοιξη του 1821, όπως έλεγε κι ο Αναγνώστης, «είδε ο ήλιος το κορμί μας ολόκληρο, που από τρύπα σε τρύπα κρυβόμασταν». Έτσι είπαν κι έτσι το έκαναν, για να πάρουν τη ζωή και την τύχη στα χέρια τους, γιατί σύμφωνα με τον Παπαφλέσσα «Όποιος κάνει απόφαση βλέπει καθαρά, κι όποιος βλέπει καθαρό δεν φοβάται, κι όποιος δεν φοβάται είναι δυνατός, κι όποιος είναι δυνατός νικάει».
Η διαπαιδαγώγηση της νεολαίας και η ανάπτυξη λαϊκής συνείδησης και αισθήματος, πρέπει να αποποιηθούν και να αποδομήσουν τις μυθιστορηματικές εκδοχές κι αφηγήματα της επίσημης κρατικής ιστοριογραφίας, που φέτος γιορτάζει τα 200 χρόνια της λειτουργίας της στην υπηρεσία της αστικής τάξης. Προγραμματίστηκαν να γίνουν μια σειρά εκδηλώσεις μέσα στο στείρο, αντιδιαλεκτικό κι αντιιστορικό πνεύμα της παλιγγενεσίας του έθνους. Το «ηρωικό» πνεύμα θα αναδυθεί για μια ακόμη φορά να στεφανώσει όλους μαζί, χωρίς διακρίσεις, τους «ήρωες» του '21, σε μια προσπάθεια εμπορευματοποίησης των αγώνων του λαού μας, σύμφωνα με την κατεστημένη άποψη. Χαρές και πανηγύρια με την Μπιρμπίλω πρώτη, σ' ένα ριμέικ έργου που το έχουμε ξαναδεί με τους «Ολυμπιακούς Αγώνες του 2004» και που το οικονομικό του βάρος το πληρώσαμε και το πληρώνουμε ακριβά όλοι μας.
Παρ' όλα αυτά, η ίδια η επέτειος των 200 χρόνων, χωρίς φρου-φρού κι αρώματα, δεν παύει να είναι μια ευκαιρία περίσκεψης κι αναμόχλευσης των οικονομικών, κοινωνικών, ιστορικών και πληθυσμιακών ανακατατάξεων εκείνης της εποχής. Δεν παύει να είναι μια ευκαιρία αντιμετώπισης προσώπων και πραγμάτων, μέσα στις πραγματικές δημιουργικές τους συνθήκες. Δεν παύει να είναι μια ευκαιρία, μέσα σ' όλα αυτά, για να μιλήσουμε για τις μεθοδεύσεις στη διαμόρφωση της εθνικής μας συνείδησης και κληρονομιάς, όπως αυτή διαμορφώθηκε στην πορεία των χρόνων μέσα από τις αντιθέσεις της δημόσιας κοινωνικής και οικονομικής ζωής. Μόνο έτσι θα καταλάβουμε το πραγματικό νόημα των λαϊκών αγώνων του 1821 και μόνο έτσι «σαν ωριμάσουν τα στάχυα καρποφόρα -στου θερισμού την ώρα - θα μας γίνουν οδηγοί», για τη λευτεριά και την ανεξαρτησία.
Με το δικό μας δρόμο, ας τιμήσουμε τα στερνά, για να μας τιμήσουν τα αυριανά!
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου