Μαξ Μέρτεν. Ο «δήμιος της Θεσσαλονίκης» απελευθερώνεται από τον «Εθνάρχη»

 Δημοσιεύτηκε στην Προλεταριακή Σημαία, φυλ. 941, στις 3/6/2023

Πριν από λίγες μέρες απασχόλησε τα ΜΜΕ μια δήλωση του Α. Σκέρτσου σχετικά με τις γερμανικές αποζημιώσεις: «Νομίζω ότι πρέπει να κοιτάξουμε μπροστά και όχι προς τα πίσω. Μιλάτε για μια υπόθεση που αφορά τον Β' Παγκόσμιο Πόλεμο…» ήταν τα λόγια του κυβερνητικού εκπροσώπου. Φυσικά δεν περιμένουμε από καμιά κυβέρνηση να θέσει με σοβαρό τρόπο ένα τέτοιο ζήτημα αλλά μια τοποθέτηση σαν αυτή σίγουρα είναι προκλητική.

Να θυμίσουμε ότι οι αποζημιώσεις αφορούν τα ανθρώπινα θύματα από τις σφαγές και τα ολοκαυτώματα της ναζιστικής κτηνωδίας, τις υλικές καταστροφές αλλά και για την τεράστια κλοπή του πλούτου της χώρας μας στην Κατοχή καθώς και τα αναγκαστικά κατοχικά δάνεια προς τη Γερμανία για τη συντήρηση των κατοχικών στρατευμάτων.

Τι θα μπορούσε όμως να διεκδικήσει μια κυβέρνηση (και όχι μόνο η σημερινή τής ΝΔ) που είναι πλήρως υποταγμένη στους αμερικανούς και ευρωπαίους ιμπεριαλιστές; Ποιες επανορθώσεις να απαιτήσει γενικότερα η ελληνική αστική τάξη και οι εκφραστές της από μια ιμπεριαλιστική χώρα που ανάγκασε την Ελλάδα να υπογράψει τα μνημόνια, που έχει καθοριστικό ρόλο στην ΕΕ και επιβάλλει την οικονομική πολιτική σε μια σειρά χώρες όπως η δική μας. Άλλωστε η Γερμανία έχει τοποθετηθεί στο ζήτημα και με σαφήνεια, το θεωρεί λήξαν. Αυτό που έχει μείνει στις ελληνικές κυβερνήσεις είναι η κατά καιρούς ανακίνηση του θέματος για εσωτερική κατανάλωση, χωρίς να υπάρχει ούτε σκέψη για πραγματική διεκδίκηση. Ο εξαρτημένος χαρακτήρας της ελληνικής αστικής τάξης είναι ασυμβίβαστος με μια διαφορετική στάση.

Δε θα θέλαμε όμως να επεκταθούμε περισσότερο σ’ αυτό το θέμα. Οι δηλώσεις Σκέρτσου μας θύμισαν μια άλλη πτυχή που αφορά τις ναζιστικές θηριωδίες και τη μη απονομή δικαιοσύνης. Είναι η υπόθεση Μέρτεν.

 

Ο Μέρτεν ήταν αξιωματικός της Βέρμαχτ και ταυτόχρονα ανώτατος εισαγγελέας στη ναζιστική Γερμανία. Το 1942 ήρθε στην Ελλάδα, εγκαταστάθηκε στη Θεσσαλονίκη και ήταν αυτός που οργάνωσε τη δίωξη των Εβραίων της πόλης. Ήταν αυτός που διέταξε τη μεταφορά 45.000 Εβραίων στο Άουσβιτς, των οποίων η συντριπτική πλειοψηφία εξοντώθηκε. Επίσης ευθύνεται και για τη αρπαγή της περιουσίας τους, φτάνοντας μέχρι και την τυμβωρυχία, καθώς λεηλάτησε το εβραϊκό νεκροταφείο. Υπολογίζεται ότι η αξία των κλαπέντων ξεπερνούσε τα 125 εκατομμύρια χρυσά φράγκα.

Ο Μέρτεν έμεινε στη μνήμη του λαού της πόλης ως ο «δήμιος της Θεσσαλονίκης». Μετά την ήττα της Γερμανίας, συνελήφθη από τα αμερικανικά στρατεύματα που την κατέλαβαν και κατηγορήθηκε για εγκλήματα πολέμου. Όμως η ελληνική κυβέρνηση το 1946 πρότεινε την απελευθέρωσή του, με το αιτιολογικό της «άμεμπτης συμπεριφοράς του και των ανεκτίμητων υπηρεσιών του προς την Ελλάδα». Ετσι δε δικάστηκε ποτέ στη χώρα του.

Τα επόμενα χρόνια η μεταπολεμική Δυτική Γερμανία αξιοποίησε σε υψηλές κυβερνητικές θέσεις πολλούς ναζί, εγκληματίες πολέμου. Μεταξύ αυτών και ο Μέρτεν που, αφού πέρασε από την «κολυμβήθρα του Σιλωάμ» μετά τις ευνοϊκές δηλώσεις της ελληνικής κυβέρνησης, στελέχωσε το υπουργείο Δικαιοσύνης και αναμίχθηκε έντονα στην πολιτική. Να σημειώσουμε εδώ ότι από τους 900 Γερμανούς εγκληματίες πολέμου εναντίον των οποίων υπέβαλε μήνυση η Ελλάδα για τη δράση τους στην Κατοχή, η Δ. Γερμανία δεν παρέδωσε ούτε έναν.

Ο Μέρτεν τον Μάιο του 1957 είχε το θράσος να επισκεφτεί την Ελλάδα, με την ιδιότητα του γενικού γραμματέα του υπουργείου Δικαιοσύνης της Δ. Γερμανίας, για να καταθέσει ως μάρτυρας υπεράσπισης σε δίκη του πρώην διερμηνέα του, Άρτουρ Μάισνερ. Υπήρχε και η φήμη ότι δεν είχε προλάβει να μεταφέρει ένα μέρος της κλεμμένης περιουσίας από τους Εβραίους και ήρθε να ολοκληρώσει το έργο του. Όμως επειδή εκκρεμούσε ακόμα το ένταλμα εναντίον του, συνελήφθη με εντολή του αντιεισαγγελέα του Αρείου Πάγου, Ανδρέα Τούση.

Όπως ήταν φυσικό η υπόθεση είχε διπλωματικές προεκτάσεις. Το Νοέμβρη του 1958 ο πρωθυπουργός Κ. Καραμανλής θα επισκεφτεί τη Βόννη για να εξασφαλίσει ένα μεγάλο δάνειο 200 εκατομμυρίων μάρκων για επενδύσεις στην Ελλάδα αλλά και για να κερδίσει μια υπόσχεση για μεσολάβηση του γερμανού Καγκελάριου Κ. Αντενάουερ για το Κυπριακό. Ο όρος όμως που έθεσε η γερμανική πλευρά προς τον Καραμανλή ήταν «να σταματήσει η δίωξη των εγκληματιών πολέμου στην Ελλάδα, ώστε παράγοντες της οικονομικής και πολιτικής ζωής της Δ. Γερμανίας που βαρύνονται με εγκλήματα ή έχουν εντάλματα για την κατοχική δράση τους στη χώρα μας να μπορούν ανενόχλητα να έρχονται και να φεύγουν» (Λιναρδάτος σελ. 384)

Έτσι, δύο μήνες μετά, στα τέλη Γενάρη του 1959, η κυβέρνηση ψηφίζει νόμο «περί αναστολής διώξεων εγκληματιών πολέμου». Η αιτιολογία μάλιστα του εισηγητή Β. Παπαρρηγόπουλου ήταν «η ανάγκη να παραμεριστούν τα εμπόδια που μπορεί να διαταράξουν τις σχέσεις μας με τη Δ. Γερμανία». Στο ίδιο μήκος κύματος και ο υπουργός Δικαιοσύνης Καλλίας που επέμενε ότι «γενικότερα εθνικά συμφέροντα επιβάλλουν να παραμεριστούν οι πικρίες». Επειδή όμως υπήρχαν πολλές αντιδράσεις από την αντιπολίτευση ο Παπαρρηγόπουλος δήλωσε ότι ο Μέρτεν θα εξαιρεθεί. Η δήλωση όμως αυτή δε θα γίνει ποτέ πράξη.

 

Η δίκη του Μέρτεν ξεκίνησε το Φλεβάρη του 1959 και κράτησε 20 μέρες. Βρέθηκαν αρκετοί Έλληνες υψηλά ιστάμενοι που κατέθεσαν ως μάρτυρες υπεράσπισης, αναφερόμενοι στα… φιλελληνικά αισθήματα του Μέρτεν και στην ανθρωπιστική του συμπεριφορά! Η απόφαση όμως ήταν καταδικαστική και του επιβλήθηκε συνολική ποινή 160 χρόνων που κατά συγχώνευση έγιναν 25ετής κάθειρξη. Κρίθηκε ένοχος για: «τη δολοφονία πέντε Εβραίων, συμπεριλαμβανομένων τριών μικρών παιδιών, για την τρομοκρατία που είχε επιβάλει, για τον εγκλεισμό των Εβραίων της Θεσσαλονίκης σε γκέτο και τον εκτοπισμό τους στην Πολωνία […] για την καταναγκαστική εργασία που είχε επιβάλει στους Εβραίους και για την καταστροφή του εβραϊκού κοιμητηρίου» (Mazower, σελ. 324)

Η κυβέρνηση βέβαια δεν έμεινε απαθής, ούτε αποδέχθηκε την απόφαση τής κατά τ’ άλλα ανεξάρτητης δικαιοσύνης. Το φθινόπωρο του ίδιου χρόνου φέρνει νέο νομοσχέδιο που τροποποιεί τον προηγούμενο νόμο και επιτρέπει την αποφυλάκιση εγκληματιών πολέμου που καταδικάστηκαν και κρατούνταν σε ελληνικές φυλακές. Ο Π. Κανελλόπουλος και ο Ε. Αβέρωφ υποστήριξαν μέσα στη Βουλή ότι το νομοσχέδιο έπρεπε να ψηφιστεί για να… ενισχυθούν οι σχέσεις Ελλάδας - Δ. Γερμανίας! Πολλοί βουλευτές της ΕΔΑ θύμισαν στον Κανελλόπουλο ότι την ίδια περίοδο πολλοί κομμουνιστές σάπιζαν μέσα στις φυλακές για πολιτικούς λόγους αλλά και για υποτιθέμενα εγκλήματα που έκαναν στην Κατοχή. Όταν μάλιστα ένας από αυτούς αναφέρθηκε σε διαμαρτυρίες για το νομοσχέδιο τού Συλλόγου Θυμάτων Καλαβρύτων, ο Κανελλόπουλος απάντησε ότι «αι σφαγαί των Καλαβρύτων προεκλήθησαν ως αντίποινα δια φόνους Γερμανών και μάλιστα αιχμαλώτων…» (Λιναρδάτος σελ. 483)

Το νομοσχέδιο ψηφίστηκε στις 5 Νοέμβρη του 1959 και αμέσως ο Μέρτεν αποφυλακίστηκε και απελάθηκε στη Γερμανία, όπου και θα αφεθεί ελεύθερος. Μάλιστα το 1961 πήρε και αποζημίωση από το γερμανικό κράτος για το χρόνο που εξέτισε στις ελληνικές φυλακές. Η γερμανοαμερικανίδα φιλόσοφος και συγγραφέας Χάννα Άρεντ χαρακτήρισε τη δίκη Μέρτεν ως «μοναδική, επειδή οι δίκες εγκλημάτων πολέμου έληξαν με βαρύτατες ποινές σε όλες τις χώρες, πλην της Ελλάδας» (Mazower, σελ. 326)

Αυτοί λοιπόν ήταν οι «εθνικόφρονες» του πολιτικού συστήματος εκείνης της εποχής. Μιλούσαν για εθνικά ιδεώδη, για εθνική αξιοπρέπεια, κατηγορούσαν τους κομμουνιστές για εθνική μειοδοσία, τους έκλειναν στη φυλακή, τους εξόριζαν, τους εκτελούσαν αλλά μπροστά στις απαιτήσεις των ιμπεριαλιστικών δυνάμεων της Δύσης υποχωρούσαν σε όλα τα επίπεδα. Δεν είναι άγνωστα τα ξεπουλήματα που έγιναν για το Κυπριακό, η αποδοχή της εγκατάστασης αμερικανικών βάσεων στη χώρα παραχωρώντας στους φονιάδες του πλανήτη γη και ύδωρ, οι υποχωρήσεις μπροστά στις απαιτήσεις των ΗΠΑ και των ισχυρών ευρωπαϊκών κρατών για άσκηση μακρόχρονης οικονομικής πολιτικής λιτότητας, τα εξοπλιστικά προγράμματα που υπέγραφαν κάθε τόσο γεμίζοντας τα ταμεία των πολεμικών βιομηχανιών της Δύσης και αδειάζοντας τις τσέπες των ελλήνων εργαζομένων, η πολιτική τους απέναντι στην ελληνική νεολαία που την εξανάγκασαν σε μετανάστευση στα εργασιακά κάτεργα της Γερμανίας.

Από τότε δεν άλλαξαν και πολλά. Η πατριδοκαπηλεία και το αναμάσημα των λεγόμενων εθνικών συμφερόντων και ιδανικών πάει μαζί με το σκύψιμο της μέσης στους ξένους ιμπεριαλιστές και την υποταγή σε όλες τις απαιτήσεις τους.

 

Πηγές

«Μετά τον Πόλεμο», Mark Mazower, εκδ. Αλεξάνδρεια

«Από τον εμφύλιο στη Χούντα» τομ. Γ’, Σπύρος Λιναρδάτος, εκδ. Παπαζήση

«Ιστορία της σύγχρονης Ελλάδας 1953-1967», Τάσος Βουρνάς, εκδ. Τολίδη

Σ.Σ.