Ναμίμπια 2024. 120 χρόνια από την εξέγερση των Χερέρο και Νάμα και την γενοκτονία από τους γερμανούς αποικιοκράτες

 

Δημοσιεύτηκε στην Προλεταριακή Σημαία, φυλ. 954, στις 13/1/2024

Είναι από τις λιγότερο γνωστές μαζικές δολοφονίες του 20^ου αιώνα. Κάποιοι τη χαρακτήρισαν προοίμιο του Ολοκαυτώματος. Η καταστολή της εξέγερσης των Χερέρο και Νάμα (1904-1908) από το Β’ Ράιχ στη Γερμανική Νοτιοδυτική Αφρική (μετέπειτα Ναμίμπια) θεωρείται ως η πρώτη γενοκτονία του 20ού αιώνα που άνοιξε το δρόμο για νέα μαζικά εγκλήματα και γενοκτονίες ολόκληρων λαών της Αφρικής από τους «πολιτισμένους» Ευρωπαίους.

 

Γερμανοί και αποικιοκρατία

Ουσιαστικά οι Ευρωπαίοι ξεκίνησαν να φτιάχνουν αποικίες στην Αφρική από τις αρχές του 19^ου αιώνα και μέσα σε λιγότερο από 100 χρόνια, σχεδόν όλο το έδαφος της αχανούς ηπείρου, με τον τεράστιο πλούτο -κυρίως σε ορυκτά- ήταν υπό την κατοχή τους. Στη Διάσκεψη του Βερολίνου (1884-1885) 12 ευρωπαϊκά κράτη, οι ΗΠΑ και η Οθωμανική Αυτοκρατορία, χωρίς βεβαίως τη συμμετοχή Αφρικανών, χάραξαν κατά το συμφέρον τους και τις σχετικές γραμμές στο χάρτη, με έναν και μοναδικό κανόνα: κάθε τετραγωνικό μέτρο γης της Αφρικής θα ανήκει στο κράτος που έχει διαμορφώσει έστω και κάποιες οικονομικές ή διοικητικές δομές στο αντίστοιχο έδαφος.

Η ενοποιημένη Γερμανία του Μπίσμαρκ κατά τη διάρκεια της δεκαετίας του 1880 συμμετείχε στη μοιρασιά, αφού από τότε ακόμα υπήρχε έντονη η επιδίωξη για «αύξηση του ζωτικού της χώρου». Εκτός των άλλων περιοχών, το 1884 ανακήρυξε ως αποικία της μια τεράστια έκταση, ονομάζοντάς την «Γερμανική Νοτιοδυτική Αφρική». Η έκτασή της ήταν μεγαλύτερη ακόμα και από την ίδια την Γερμανία και στα εδάφη της κατοικούσαν πολλές φυλές, ασχολούμενες με την γεωργία και την κτηνοτροφία, με βασικότερες τους Χερέρο και Νάμα. Οι τεράστιες ερημικές εκτάσεις και τα λίγα γόνιμα εδάφη ήταν το κύριο χαρακτηριστικό της. Πρώτος γερμανός κυβερνήτης της χώρας ήταν ο Χάινριχ Γκέρινγκ πατέρας του διαβόητου ναζιστή του Β’ Παγκοσμίου Πολέμου, Χέρμαν Γκέρινγκ.

Οι χιλιάδες γερμανοί άποικοι και πάνοπλοι στρατιώτες προχώρησαν σε κατάληψη των πιο πλούσιων εδαφών, αρχικά με συμφωνίες που έκαναν με «εκπροσώπους» των φυλών, χωρίς βέβαια τη συγκατάθεση των γηγενών. Έτσι, μέσα σε σύντομο χρονικό διάστημα, τα καλύτερα εδάφη που ζούσαν και δούλευαν οι Χερέρο (25% της έκτασης της χώρας) περιήλθαν στα χέρια των Γερμανών. Οι Χερέρο έγιναν σκλάβοι στην ίδια τους τη γη και υποχρεώθηκαν να υποστούν κάθε είδους βαναυσότητα από τη μεριά των αποίκων (ξυλοδαρμούς, βιασμούς, ακρωτηριασμούς, δολοφονίες κ.α.).

Φυσικά οι αποικιοκράτες δεν έμειναν σ’ αυτό. Ήθελαν όλη την περιοχή και ο μόνος τρόπος να αντιμετωπίσουν τις διαμαρτυρίες των ντόπιων ήταν τα όπλα. Ανάγκασαν μεγάλο μέρος των Χερέρο και Νάμα να φύγουν από τις εστίες τους και πυροβολούσαν όποιον θεωρούσαν ότι παραβίαζε τις γερμανικές περιοχές. Τα εγκλήματα ήταν μαζικά. Γυναίκες συλλαμβάνονταν και βιάζονταν, άντρες και παιδιά κακοποιούνταν.

 

Εξέγερση και γενοκτονία

Τον Ιανουάριο του 1904 ξέσπασε η εξέγερση των Χερέρο και λίγους μήνες αργότερα και των Νάμα. Με αρχηγό τον Σάμιουελ Μαχαρέρο και με υποτυπώδη οπλισμό (ακόντια, ρόπαλα και ελάχιστα τουφέκια που πήραν από τους Γερμανούς) οι Χερέρο κατάφεραν σταδιακά να ανακτήσουν τον μεγαλύτερο μέρος των περιοχών τους. Να σημειώσουμε εδώ ότι οι «απολίτιστοι» Χερέρο κατάφεραν να πάρουν τα εδάφη τους με την ελάχιστη δυνατή χρήση των όπλων. Μάλιστα η συμπεριφορά τους προς τις γυναίκες και τα παιδιά των αποίκων ήταν υποδειγματική.

Η Γερμανία αντέδρασε στην εξέγερση, στέλνοντας στην αποικία της τον διαβόητο στρατηγό Λόταρ φον Τρότα, έμπειρο στην καταστολή αντίστοιχων εξεγέρσεων στην Κίνα (εξέγερση των Μπόξερς 1901) και στο Τόγκο που έγινε κι αυτό γερμανική αποικία. Έχοντας έναν ισχυρό στρατό, πλήρως εξοπλισμένο με σύγχρονα όπλα της εποχής, προχώρησε στη ριζική εξόντωση των εξεγερμένων. Κατάφερε να τους νικήσει σε μια μεγάλη μάχη τον Αύγουστο του 1904 που εξελίχθηκε σε σφαγή, υποχρεώνοντας τους αμάχους να καταφύγουν στην έρημο Καλαχάρι. Προνόησε όμως να σφραγίζει και να δηλητηριάσει όλα σχεδόν τα πηγάδια, αφήνοντας χιλιάδες χωρίς νερό.

Πολλοί από τους αμάχους πέθαναν στην έρημο από τη δίψα και την πείνα ή δολοφονήθηκαν στην προσπάθειά τους να γυρίσουν στις κατεχόμενες περιοχές από τους Γερμανούς. Με διαταγή που εξέδωσε τον Οκτώβρη του 1904 ο φον Τρότα απαίτησε να εγκαταλείψουν όλοι οι Χερέρο και Νάμα τα εδάφη τους που βαφτίστηκαν αυθαίρετα «γερμανικά». Η εντολή ήταν σαφής: «Κάθε Χερέρο, που βρίσκεται μέσα στα γερμανικά σύνορα, ένοπλος ή άοπλος, πρέπει να εκτελείται». Έτσι τον Δεκέμβρη του 1904, 50.000 ντόπιοι οδηγήθηκαν αιχμάλωτοι σε στρατόπεδα συγκέντρωσης στην έρημο και ξεκίνησε η συστηματική εξόντωσή τους με βασανιστήρια, βιασμούς και εκτελέσεις. Όσοι ήταν αρκετά δυνατοί και κατάφερναν να επιβιώσουν, νοικιάζονταν από το στρατό σε ιδιωτικές εταιρείες ή σε κτηματίες για απλήρωτη καταναγκαστική εργασία, που ήταν όμως τόσο εξουθενωτική ώστε πολλοί πέθαιναν από εξάντληση και από τις ασθένειες που τους θέριζαν.

Οι Γερμανοί όμως δεν έμειναν μόνο σ’ αυτά. Από τους μαζικούς βιασμούς αφρικανών γυναικών γεννήθηκαν παιδιά που «μελετήθηκαν» από γερμανούς επιστήμονες, οι οποίοι «απέδειξαν», μέσα από πειράματα ευγονικής, την «ανωτερότητα» της λευκής φυλής έναντι της μαύρης. Η μέθοδοι ήταν ανατριχιαστικές. Ακρωτηρίαζαν πρόσφατα νεκρούς μαύρους και έστελναν τα μέλη τους στη Γερμανία για περαιτέρω έρευνες. Εκατοντάδες κρανία γηγενών πουλήθηκαν από στρατιώτες στα γερμανικά εργαστήρια εκείνη την εποχή. Σύμφωνα με τα αποτελέσματα των πειραμάτων τους οι μιγάδες ήταν η ζωντανή απόδειξη αυτών ρατσιστικών θεωριών αφού η ευφυΐα τους «μετρήθηκε» και βρέθηκε ανάμεσα στην υψηλή των λευκών και τη χαμηλή των μαύρων. Μάλιστα έχει γραφεί και σχετικό βιβλίο από τον γερμανό καθηγητή ιατρικής Ε. Φίσερ που έγινε το «ευαγγέλιο» των ρατσιστών της εποχής και κρατική πολιτική των γερμανών ναζί μερικές δεκαετίες αργότερα, με πιο θερμό υποστηρικτή τον διαβόητο γιατρό του Άουσβιτς Γ. Μένγκελε.

Τελικά μέχρι το 1909 δολοφονήθηκε το 80% του πληθυσμού των Χερέρο και το 50% των Νάμα. Οι συνολικοί νεκροί υπολογίζονται σε 80 ως 100 χιλιάδες. Μέσα σε όλη την κτηνωδία θα πρέπει να προσθέσουμε και τις μαζικές και συστηματικές στειρώσεις ντόπιων γυναικών στις οποίες προχώρησαν οι Γερμανοί, στην προσπάθειά τους να αποτρέψουν τη διαιώνιση της «κατώτερης» φυλής.

 

«Αναγνώριση» της γενοκτονίας

Μετά τη λήξη του Α’ Παγκοσμίου Πολέμου και την ήττα της Γερμανίας, οι Βρετανοί ήταν αυτοί που κατέλαβαν την περιοχή και έδωσαν στη δημοσιότητα στοιχεία για τη γενοκτονία. Φυσικά η εκμετάλλευση των ιθαγενών πληθυσμών θα συνεχιζόταν, απλώς με αλλαγή των αποικιοκρατών. Η χώρα ονομάστηκε Νοτιοδυτική Αφρική με το ρατσιστικό κράτος της Νότιας Αφρικής να είχε τον έλεγχό της μέχρι και το 1990 που ανεξαρτητοποιήθηκε και μετονομάστηκε σε Ναμίμπια. Ακόμα και σήμερα όμως λίγες χιλιάδες λευκοί απόγονοι των πρώτων αποίκων κατέχουν το μεγαλύτερο και γονιμότερο έδαφος από το οποίο εκδιώχθηκαν οι Χερέρο και Νάμα. Αντίθετα οι απόγονοι των διωχθέντων ζουν εκτοπισμένοι σε φτωχά εδάφη ή εργάζονται για τους απογόνους των πρώτων αποίκων.

Το 1985 ο ΟΗΕ αναγνώρισε ως «πρώτη γενοκτονία του 20^ου αιώνα» αυτή των Χερέρο και Νάμα. Η Γερμανία μόλις το 2004 αναγνώρισε επισήμως την κτηνωδία που υπέστησαν οι πρόγονοι του λαού της Ναμίμπια και ζήτησε «συγγνώμη». Δεν παραδέχτηκε αρχικά τον όρο «γενοκτονία» για τυπικούς λόγους -επειδή ο όρος καθιερώθηκε μετά τον Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο- ούτε ήθελε αρχικά να δοθούν «αποζημιώσεις» ή να γίνει λόγος για «επανορθώσεις». Τελικά μετά από διαμαρτυρίες των απογόνων των Χερέρο και Νάμα παραδέχτηκε την γενοκτονία και θα καταβάλει 1,1 δις ευρώ σε διάστημα 30 ετών, όχι όμως ως «αποζημίωση» αλλά ως «αναπτυξιακή βοήθεια» στο κράτος της Ναμίμπια, δηλαδή για… επενδύσεις. Η κυβέρνηση της χώρας έμεινε ικανοποιημένη σε αντίθεση με τους ηγέτες των Χερέρο και Νάμα που κατήγγειλαν τη συμφωνία, πραγματοποιώντας και διαδηλώσεις στην πρωτεύουσα της χώρας, Βίντχοκ.

 

Οι σημερινές γενοκτονίες

Η γενοκτονία των Χερέρο και Νάμα δικαίως χαρακτηρίστηκε προοίμιο του Ολοκαυτώματος. Οι μαζικές δολοφονίες, η εξολόθρευση της πλειοψηφίας των γηγενών, τα ιατρικά πειράματα, τα στρατόπεδα συγκέντρωσης έδωσαν τα καλύτερα μαθήματα στους γερμανούς ναζί για να τα εφαρμόσουν ξανά στους Εβραίους, τους Ρομά, τους κομμουνιστές, τους ομοφυλόφιλους και άλλες κοινωνικές ομάδες. Κι αν κάποιοι υποστηρίζουν ότι τέτοια μαζικά εγκλήματα είναι πλέον παρελθόν στον 21^ο αιώνα, πλανώνται. Η μεγαλύτερη απόδειξη του γεγονότος ότι οι γενοκτονίες συνεχίζονται και στις μέρες μας έρχεται από πολύ κοντά μας, από την ίδια τη Γάζα και το μαζικό έγκλημα που εξελίσσεται ενάντια στον παλαιστινιακό λαό και τείνει να πάρει διαστάσεις γενοκτονίας, σύμφωνα με τις «υποσχέσεις» του Νετανιάχου. Οι πολιτικοί απόγονοι των Ναζί βρέθηκαν δυστυχώς μέσα στο έθνος των θυμάτων τους, αποδεικνύοντας ότι η ιστορία παίζει περίεργα παιχνίδια.

Σ.Σ.