2-9-1944. 80 χρόνια από το ολοκαύτωμα του Χορτιάτη. Ένα αποτρόπαιο έγκλημα του ναζισμού και του δωσιλογισμού

 

Δημοσιεύτηκε στην Προλεταριακή Σημαία, φ. 968, στις 7/9/2024

Στις 2 Σεπτεμβρίου 1944, στον Χορτιάτη Θεσσαλονίκης, το χωριό στους πρόποδες του ομώνυμου βουνού, γράφτηκε μια από τις πιο μαύρες σελίδες της σύγχρονης ελληνικής ιστορίας. Λίγες εβδομάδες πριν την απελευθέρωση της χώρας μας από τον ΕΛΑΣ, λίγο πριν την οριστική αποχώρηση των μισητών ναζιστικών στρατευμάτων κατοχής, άντρες της Βέρμαχτ μαζί με έλληνες συνεργάτες τους δολοφόνησαν με τον πιο φριχτό τρόπο 149 Χορτιατινούς και έκαψαν εκατοντάδες σπίτια. Χειρότερο όμως από το μαζικό έγκλημα τόσων αθώων είναι η επιχείρηση πολλών ιστορικών, αρθρογράφων κ.λπ., στην προσπάθειά τους να ξαναγράψουν την ιστορία, να καταλογίσουν τη βασική ευθύνη στον ΕΛΑΣ που υποτίθεται ότι έδωσε την αφορμή για τη σφαγή.

 

Το 1944 ήταν η χρονιά που σημαδεύτηκε από αξιοσημείωτες νίκες του ΕΛΑΣ, απελευθερώνοντας τα 2/3 της χώρας και στήνοντας λαϊκή εξουσία στις περιοχές αυτές. Όταν πλέον ήταν ζήτημα χρόνου η οριστική αποχώρηση των κατοχικών στρατευμάτων από την Ελλάδα, οι Ναζί με τη συνδρομή των Ταγμάτων Ασφαλείας, της Ειδικής Ασφάλειας και πολλών άλλων ελλήνων συνεργατών τους επιδόθηκαν σε ένα όργιο μαζικών δολοφονιών σε όλη τη χώρα. Η μέθοδος ήταν τα ξαφνικά μπλόκα ολόκληρων περιοχών -συνήθως τις νυχτερινές ώρες πριν το χάραμα- και οι μαζικές εκτελέσεις κυρίως του ανδρικού πληθυσμού. Η Κοκκινιά, ο Βύρωνας, η Καλλιθέα και δεκάδες άλλες περιοχές, κατά βάση εργατικές και προσφυγικές, δοκιμάστηκαν σκληρά. Εκατοντάδες ήταν αυτοί που εκτελέστηκαν στα μπλόκα -κυρίως έφηβοι και άντρες- και πολλοί περισσότεροι αυτοί που συνελήφθησαν, φυλακίστηκαν, βασανίστηκαν ή στάλθηκαν για καταναγκαστική εργασία στη Γερμανία. Δεν έλειψαν όμως και οι καταστροφές ολόκληρων χωριών, η μαζική εκτέλεση μεγάλου μέρους των κατοίκων τους, χωρίς διακρίσεις φύλου και ηλικίας, τα «ολοκαυτώματα» όπως έμειναν στην ιστορία, όπως στο Δίστομο, τα Καλάβρυτα, την Κάνδανο και τη Βιάννο στην Κρήτη, το Κομμένο στην Άρτακ.ά.

Οι λόγοι για αυτή την κτηνώδη τακτική των Γερμανών ήταν πολλοί. Με τις μαζικές δολοφονίες αμάχων προσπαθούσαν να τρομοκρατήσουν τον πληθυσμό ώστε να μη βρίσκει στήριξη ο ΕΛΑΣ στα χωριά της υπαίθρου. Επίσης προσπαθούσαν να δημιουργήσουν τεχνητές αντιθέσεις ανάμεσα στους αμάχους και τους αντάρτες, δικαιολογώντας τις σφαγές ως αντίποινα πράξεων του ΕΛΑΣ. Ένας άλλος λόγος έχει να κάνει με την ασφαλή αποχώρησή τους από τη χώρα. Ο κυριότερος, όμως, λόγος των μπλόκων και των μαζικών σφαγών αφορούσε το ζήτημα της εξουσίας μετά την αποχώρησή τους. Με δεδομένο το ισχυρό λαϊκό κίνημα σε όλη τη χώρα και την ίδρυση της ΠΕΕΑ, υπήρχε σοβαρός κίνδυνος να χαθεί μεταπολεμικά η εξουσία από τα χέρια των αστών. Η δημιουργία των Ταγμάτων Ασφαλείας και όλων των «θεσμικών» οργάνων, που τέθηκαν στην υπηρεσία του κατακτητή, αποσκοπούσε στη διαμόρφωση ενός ισχυρού ένοπλου σώματος που θα μπορούσε την κατάλληλη στιγμή να παίξει το ρόλο του αντίπαλου δέους για τους μαχητές του ΕΛΑΣ. Κάτι που επιβεβαιώθηκε περίτρανα αμέσως μετά την απελευθέρωση, με τη μάχη του Δεκέμβρη του 1944 και την τρομοκρατία μετά τη Βάρκιζα.

Το ολοκαύτωμα του Χορτιάτη πραγματοποιήθηκε στις 2 Σεπτεμβρίου του 1944. Το προηγούμενο διάστημα (καλοκαίρι του 1944) το τάγμα του ΕΛΑΣ της περιοχής του Χορτιάτη είχε σημειώσει πολλές επιτυχίες στην περιοχή, με επιθέσεις στο αστυνομικό τμήμα, στη φρουρά του σανατορίου στο Ασβεστοχώρι και σε γερμανικά στρατιωτικά αυτοκίνητα. Οι κατακτητές και οι έλληνες συνεργάτες τους είχαν θορυβηθεί και είχαν πάρει την απόφαση για το μαζικό έγκλημα στο Χορτιάτη. Η αφορμή βρέθηκε με την επίθεση δυνάμεων του ΕΛΑΣ, με επικεφαλής τον Βάιο Ρικούδη, σε δύο γερμανικά αυτοκίνητα που είχε ως αποτέλεσμα τον βαρύ τραυματισμό ενός γερμανού στρατιώτη. Αμέσως οι μαχητές του ΕΛΑΣ συγκεντρώνουν τους κατοίκους και καταφέρνουν να διαφύγουν μαζί με τους περισσότερους προς το βουνό, φοβούμενοι αντίποινα. Κάποιοι όμως πιστεύοντας στα λόγια του προέδρου και του παπά του χωριού ότι οι Γερμανοί δε θα τους χτυπούσαν, έμειναν στα σπίτια τους.

Τα γεγονότα που ακολούθησαν έχουν αποτυπωθεί από μάρτυρες που κατάφεραν να γλιτώσουν από τη μεγάλη σφαγή. Η ηλεκτρονική εφημερίδα «Χορτιάτης 570», μια προσπάθεια κατοίκων του χωριού να αναδειχθούν τα προβλήματα της περιοχής αλλά και να διατηρηθεί η μνήμη του ολοκαυτώματος, έχει καταγράψει πολύ χαρακτηριστικά τα αιματηρά γεγονότα:

«Λίγες ώρες αργότερα από το πρωινό επεισόδιο, οι γερμανικές δυνάμεις συνεπικουρούμενες από ορδές ταγματασφαλιτών του Σούμπερτ, θα φτάσουν στο Χορτιάτη με 32 οχήματα έτοιμες να εφαρμόσουν το προμελετημένο τους σχέδιο. Ξεσπούν σε πράξεις παράφορης βίας, σκοτώνουν βρέφη, βιάζουν, εκτελούν εν ψυχρώ, καίνε και λεηλατούν. Συγκεντρώνουν όσους δεν έχουν εγκαταλείψει το χωριό στο φούρνο του Γκουραμάνη και το σπίτι του Νταμπούδη, μετατρέποντας τους δύο χώρους σε κρεματόρια».

Στα δύο αυτά κτήρια γράφτηκε ένα από τα πιο φρικιαστικά εγκλήματα. Αφού έβαλαν μέσα τους κατοίκους του Χορτιάτη, άντρες, γυναίκες όλων των ηλικιών ακόμα και μικρά μωρά, τους έριξαν άχυρα και εμπρηστική σκόνη και έβαλαν φωτιά. Όσοι προσπαθούσαν να διαφύγουν πυροβολούνταν. Συνολικά 149 Χορτιατινοί δολοφονήθηκαν. Ελάχιστοι ήταν αυτοί που γλίτωσαν. Στη συνέχεια τα ανθρωπόμορφα κτήνη έκαψαν σχεδόν όλα τα σπίτια του χωριού.

Πρωταγωνιστής του ολοκαυτώματος ήταν ο διαβόητος Φριτς Σούμπερτ, ένας γερμανός στρατιωτικός ο οποίος στη διάρκεια της Κατοχής διέπραξε μαζικά εγκλήματα στην Κρήτη και τη Μακεδονία. Ήταν επικεφαλής ομάδων αποτελούμενων από Γερμανούς και έλληνες συνεργάτες τους, που καταδίωκαν αντάρτες. Ευθύνεται για τις δολοφονίες εκατοντάδων και ήταν από τους ελάχιστους που εκτελέστηκαν για τα εγκλήματά τους μετά από δίκη στο Ειδικό Δικαστήριο Εγκληματιών Πολέμου στην Αθήνα το 1947.

Στα βιβλία της ιστορίας δεν αναφέρονται πολλά για το ολοκαύτωμα του Χορτιάτη. Και όταν αποφασίσουν οι επίσημοι ιστορικοί και αρθρογράφοι να ασχοληθούν, αντιστρέφουν πλήρως την πραγματικότητα και επιρρίπτουν την ευθύνη στον ΕΛΑΣ, σε μία ακόμα προσπάθεια αναθεώρησης της ιστορίας.

Υποστηρίζουν ότι «προκλήθηκαν οι Γερμανοί από τους αντάρτες!» και γι’ αυτό κατέκαψαν τον Χορτιάτη. Λες και δεν έχει δικαίωμα ένας σκλαβωμένος λαός να πάρει τα όπλα και να χτυπήσει τον κατακτητή. Δε μας εξηγούν, όμως, πώς είναι δυνατόν μια τέτοιας έκτασης επιχείρηση, που κατέληξε στη δολοφονία τόσων ανθρώπων, να προετοιμαστεί μέσα σε ένα πρωινό. Δεν λένε κουβέντα για τα δεκάδες αντίστοιχα μαζικά εγκλήματα των Ναζί που πραγματοποιήθηκαν με τον ίδιο τρόπο και όχι μόνο στη χώρα μας. Λίγες μέρες αργότερα (14/9/1944) οι ομάδα του Σούμπερτ προχώρησε σε άλλη μια κτηνωδία, το ολοκαύτωμα των Γιαννιτσών, με 112 νεκρούς, χωρίς να υπάρξει καμιά αφορμή.

Σε μια ακόμα προσπάθεια ενοχοποίησης των μαχητών του ΕΛΑΣ και της Εθνικής Αντίστασης ισχυρίζονται ότι δεν ενημερώθηκαν οι κάτοικοι για το χτύπημα και τα πιθανά αντίποινα. Η αλήθεια είναι εντελώς διαφορετική. Όχι μόνο ενημερώθηκαν οι κάτοικοι και οι περισσότεροι διέφυγαν στο βουνό μαζί με τους αντάρτες, αλλά, σύμφωνα με καταγεγραμμένη μαρτυρία στο ημερολόγιό του Γ. Φαρσακίδη, ο οποίος συμμετείχε στα γεγονότα ως αντάρτης, φαίνεται ότι τα δύο γερμανικά αυτοκίνητα είχαν έναν ρόλο ανίχνευσης της περιοχής και το χτύπημα καθυστέρησε τη μαζική επίθεση, σώζοντας ουσιαστικά τους περισσότερους κατοίκους του.

Επίσης, πολλοί ιστορικοί και αρθρογράφοι αποκρύπτουν τη συμμετοχή Ελλήνων στο ολοκαύτωμα του Χορτιάτη και σε άλλες σφαγές. Στο μνημείο που ανεγέρθηκε στο κέντρο του χωριού δε γίνεται οποιαδήποτε νύξη για αυτούς. «Εκάησαν ζώντες υπό των Γερμανών Ναζί» αναφέρει η επιγραφή. Υπάρχουν, όμως, αδιάσειστα στοιχεία ακόμα και ομολογίες ότι όχι μόνο συμμετείχαν Έλληνες, είτε με οργανωμένες ομάδες αντίστοιχες των Ταγμάτων Ασφαλείας είτε με άλλες ανεπίσημες ομάδες προδοτών, αλλά έπαιξαν και πρωταγωνιστικό ρόλο σε πολλές περιπτώσεις.

Τα τελευταία χρόνια υπάρχει μια συστηματική προσπάθεια διαστρέβλωσης της ιστορικής αλήθειας από τη μεριά των απολογητών του καπιταλισμού και του ιμπεριαλισμού. Η αποκάλυψη των πραγματικών γεγονότων της Κατοχής και του Εμφυλίου είναι ένα από τα σοβαρά καθήκοντα που μπαίνουν στους κομμουνιστές. Η δηλητηρίαση των συνειδήσεων νέων ανθρώπων με την αντικομμουνιστική προπαγάνδα και τα ψέματα περί «κόκκινης τρομοκρατίας», έχουν στρέψει ένα μέρος της νεολαίας στην απολίτικη ή ακόμα χειρότερα στην ακροδεξιά ιδεολογία.

Την ώρα που βρισκόμαστε μπροστά στον κίνδυνο ενός γενικευμένου ιμπεριαλιστικού πολέμου, η πιθανότητα να ξαναζήσουν ο λαός μας και άλλοι λαοί αντίστοιχες φρικαλεότητες με αυτή του Χορτιάτη αυξάνεται διαρκώς. Η καλύτερη προσφορά στους αδικοχαμένους Χορτιατινούς αλλά και σε όλους όσοι θυσιάστηκαν τότε για μια λεύτερη και ανεξάρτητη Ελλάδα είναι η διατήρηση της ιστορικής μνήμης και η ενίσχυση των αντιπολεμικών-αντιιμπεριαλιστικών αγώνων της εποχής μας.

Σ.Σ.