Διαμαντή τον λέγανε…

του Κώστα Μιχαλάκη

Στις 21 Ιουνίου 1949 έπεσε στα Μάρμαρα της Φθιώτιδας ο καπετάν Διαμαντής, κατά κόσμον Γιάννης Αλεξάνδρου, μια από τις πιο σημαντικές μορφές τόσο της Εθνικής Αντίστασης, όσο και του κομμουνιστικού κινήματος την δεκαετία του 1940.

Ο Γιάννης Αλεξάνδρου γεννήθηκε το 1914 στην Κάτω Αγόριανη Φωκίδας, σημερινή Λιλαία, απόγονος πολεμιστή του 1821. Αν και από φτωχή αγροτική οικογένεια, τελείωσε το σχολείο και σπούδασε στην Νομική Θεσσαλονίκης. Από νωρίς οργανωμένος στην ΟΚΝΕ, ήταν καθοδηγητής του Θωμά Πάλλα, του μετέπειτα καπετάν Κόζιακα, της Μαρίας Καραγιώργη και άλλων.

Συμμετείχε στον πόλεμο του 1940-41 ως λοχίας και με την κατάρρευση του μετώπου επέστρεψε στην πατρίδα του, όπου και συμμετείχε στις συνεδριάσεις του ΚΚΕ. Με την ίδρυση του ΕΛΑΣ βγαίνει στο βουνό έναν μήνα μετά τον Άρη και καθοδηγεί την «8η Ομάδα» στον Παρνασσό, στην οποία συμμετείχαν μορφές της Αντίστασης όπως ο Δημητρίου, ο Χουλιάρας και άλλοι. Παίρνει μέρος σε όλες τις μάχες της περιοχής, έχοντας μάλιστα ιδιαίτερη συμβολή στην ανατίναξη της γέφυρας του Γοργοπόταμου, ενώ μεγάλη ήταν και η συμβολή του στην εδραίωση του ΕΛΑΣ στην Αττικοβοιωτία. Όταν ο ΕΛΑΣ μετατράπηκε σε τακτικό στρατό, ο Διαμαντής έγινε καπετάνιος στο 34ο Σύνταγμα της 2ης Μεραρχίας του και ήταν η ψυχή της μονάδας. Συνέχισε την δράση του και στα Δεκεμβριανά, στα τέλη όμως της μάχης των Αθηνών, όπου υπερασπίστηκε το νοσοκομείο «Σωτηρία» ενάντια στους Άγγλους.

Με την αποστράτευση του ΕΛΑΣ ονομάστηκε Ταγματάρχης, όμως η λευκή τρομοκρατία τον ξανάβγαλε στο βουνό. Καταδιωγμένος, μόνος αρχικά, με ομάδα αργότερα, αντιμετωπίζει με επιτυχία τις παρακρατικές ομάδες. Όταν ιδρύεται ο ΔΣΕ, γίνεται διοικητής του Αρχηγείου Παρνασσίδας και αντιμετωπίζει με επιτυχία όλες τις εκκαθαριστικές επιχειρήσεις του Εθνικού Στρατού. Οι τακτικές του (υποχωρητικοί ελιγμοί, πέρασμα στα μετόπισθεν του εχθρού, αιφνιδιαστικά χτυπήματα κτλ) τον καθιστούν θρύλο στα μάτια των μαχητών του ΔΣΕ και τον σέβονται οι αντίπαλοι σε σημείο που να διδάσκεται ο τρόπος δράσης του στην σχολή Ευελπίδων. Χαρακτηριστική της τόλμης του ήταν η επίθεση στον σιδηροδρομικό σταθμό του Μπράλου τον Ιανουάριο του 1947.

Το 1948, με την δημιουργία του ΚΓΑΝΕ, ο Διαμαντής αναλαμβάνει την διοίκηση της ρουμελιώτικης 2ης Μεραρχίας του ΔΣΕ και συμμετέχει σε όλες σχεδόν τις σημαντικές μάχες που γίνονται στην περιοχή. Χαρακτηριστικό είναι ότι πολεμά πάντα με το αγαπημένο του οπλοπολυβόλο στην πρώτη γραμμή, κάτι παράξενο και ασύνηθες για διοικητή μεραρχίας.

Συμμετέχει στην μάχη της Καρδίτσας, στα τέλη του 1948, ενώ η μεγαλύτερη επιτυχία του ήταν τον Ιανουάριο του 1949, όταν μαζί με την 1η μεραρχία του Γιώτη-Χ. Φλωράκη, καταλαμβάνει το Καρπενήσι, το οποίο και κρατά επί 19 ημέρες. Τότε ονομάζεται υποστράτηγος του ΔΣΕ. Αυτή όμως ήταν και η τελευταία επιτυχία του.

Ο Εθνικός Στρατός αποφασίζει να τελειώνει μαζί του και τον κυνηγά σε ολόκληρη την Ρούμελη, όπου παραμένει καρφωμένη πεισματικά η 2η μεραρχία του. Πολλοί μάλιστα θεωρούν την παραμονή στην Ρούμελη ως αποστολή αυτοκτονίας, προκειμένου να σωθούν άλλες δυνάμεις του ΔΣΕ και να διασπαρούν αυτές του εχθρού. Και τότε όμως κατορθώνει να έχει σημαντικές επιτυχίες, όπως η διείσδυση στο Λιδορίκι και η σύλληψη του ταξίαρχου Μαρκόπουλου, ενός από τους λίγους υψηλόβαθμους αξιωματικούς που συνέλαβε ο ΔΣΕ. Τελικά, μετά από πολλές μάχες και περιπέτειες, ο Καπετάν Διαμαντής σκοτώνεται στις 21 Ιουνίου 1949 στο χωρίο Μάρμαρα της Φθιώτιδας, με το οπλοπολυβόλο του στο χέρι.

Οι φανατικοί δεξιοί ήθελαν να κόψουν το κεφάλι του, όμως ένας στρατηγός τους απέτρεψε, λένε, με την φράση: «Μας ξεφτίλισε ζωντανός, να μη μας ξεφτιλίσει και νεκρός». Ούτε το σώμα του εκτέθηκε, λόγω της ζέστης. Τελικά θάφτηκε έξω από την μάντρα του νεκροταφείου της Λαμίας.

Μετά θάνατον πήρε τον τίτλο του Αντιστράτηγου-τιμημένου νεκρού του ΔΣΕ, ενώ όλοι, φίλοι και εχθροί, μιλούν για έναν άνθρωπο μορφωμένο, καταρτισμένο, γενναίο, με ενδιαφέρον για τους συντρόφους του και δοσμένο πλήρως στον αγώνα για τον οποίο έδωσε τη ζωή του.

Σήμερα, το πατρικό του στην Λιλαία λειτουργεί ως Μουσείο Εθνικής Αντίστασης, υπάρχει η προτομή του, ενώ στην επέτειο του θανάτου του γίνονται εκδηλώσεις από τον σύλλογο φίλων καπετάν Διαμαντή.

Η μνήμη του Γιάννη Αλεξάνδρου παραμένει ως και σήμερα βαθιά ριζωμένη. Ο λαός του έχει δώσει το προσωνύμιο «Σταυραετός της Ρούμελης», όχι μόνο για τις πολεμικές του αρετές και τον τίτλο του κομμουνιστή που τίμησε ως το τέλος, αλλά και για την ανθρωπιά, την αυταπάρνηση, την ασκητικότητα που επέδειξε σε όλη του την πορεία. Ακόμα ακούγεται γι’ αυτόν το τραγούδι: «Διαμαντή τον λέγανε, οι φασίστες τον τρέμανε…»