Όταν ο «ειρηνικός δρόμος» καταλήγει σε τραγωδία. 45 χρόνια από το πραξικόπημα του Πινοσέτ.

 Δημοσιεύτηκε στην Προλεταριακή Σημαία φυλ. 831, στις 22/9/2018

«Η σκέψη του Μαρξ είναι ότι η εργατική τάξη πρέπει να συντρίψει, να τσακίσει την "έτοιμη κρατική μηχανή" και να μην περιοριστεί στην απλή κατάληψή της». (Λένιν, «Κράτος και επανάσταση»).

Τα ξημερώματα της 11^ης Σεπτεμβρίου του 1973 ο στρατηγός Αουγκούστο Πινοσέτ ανατρέπει με στρατιωτικό πραξικόπημα την κυβέρνηση του εκλεγμένου πρόεδρου Σαλβαδόρ Αλιέντε στη Χιλή. Το προεδρικό μέγαρο, μέσα στο οποίο βρίσκεται ο Αλιέντε, βομβαρδίζεται από την αεροπορία, πολιορκείται από το στρατό, καταλαμβάνεται και ο Αλιέντε βρίσκεται νεκρός. Την ίδια μέρα χιλιάδες υποστηρικτές του Αλιέντε, αριστεροί και δημοκράτες συλλαμβάνονται, κλείνονται μέσα στο Εθνικό Στάδιο του Σαντιάγκο και πολλοί από αυτούς βασανίζονται και εκτελούνται. Από την επόμενη μέρα θα ξεκινήσει μια σκοτεινή περίοδος στην ιστορία της χώρα με χιλιάδες φυλακισμένους, φριχτά βασανιστήρια, νεκρούς και αγνοούμενους. Η χούντα του Πινοσέτ, που βασικός της στόχος, όπως ανακοινώθηκε, ήταν η απαλλαγή της χώρας από τον μαρξισμό, θα διαρκέσει 17 ολόκληρα χρόνια. 

 

Η εκλογή του Αλιέντε

Ο Αλιέντε ήταν ιδρυτής του Σοσιαλιστικού κόμματος και διετέλεσε υπουργός Υγιεινής στην κυβέρνηση Σέρντα (1937-1941). Το 1945 εκλέχθηκε μέλος της Γερουσίας.

Η Λαϊκή Ενότητα δημιουργήθηκε το 1969 και ήταν ένας συνασπισμός κομμάτων στη Χιλή που αναφέρονταν στην αριστερά, το σοσιαλισμό, τον κομμουνισμό και το ριζοσπαστισμό. Συμμετείχαν σ’ αυτόν έξι κόμματα με βασικά το ΚΚ Χιλής και το Σοσιαλιστικό Κόμμα. Στις εκλογές του Σεπτέμβρη του 1970 η Λαϊκή Ενότητα καταφέρνει να αναδειχθεί πρώτος συνδυασμός και ο Αλιέντε αναλαμβάνει καθήκοντα προέδρου της χώρας και εξαγγέλλει τον «δημοκρατικό δρόμο προς τον σοσιαλισμό».

Σε μια προσπάθειά του να απεγκλωβιστεί από την ασφυκτική εξάρτηση της Χιλής από τις ΗΠΑ δέχεται οικονομική βοήθεια από τη Σοβιετική Ένωση και προωθεί κρατικοποιήσεις μιας σειράς ξένων επιχειρήσεων που μέχρι τότε βρίσκονταν στα χέρια Αμερικανών καπιταλιστών και ντόπιων συνεργατών τους, όπως τα ορυχεία χαλκού (βασικό εξαγωγικό προϊόν της Χιλής), τράπεζες, βιομηχανίες παραγωγής ενέργειας κ.α. Επίσης προχώρησε σε απαλλοτριώσεις γης (μεγάλα τσιφλίκια) που παραχωρήθηκε σε ακτήμονες.

Τον πρώτο χρόνο σημειώθηκε σημαντική βιομηχανική ανάπτυξη και βελτίωση του βιοτικού επιπέδου του Χιλιανού λαού. Δόθηκε ιδιαίτερο βάρος στην εκπαίδευση και την περίθαλψη. Βέβαια αυτές οι μεταρρυθμίσεις δεν σήμαιναν κατάλυση του καπιταλιστικού συστήματος. Ισα ίσα που σε σύντομο χρονικό διάστημα (1971) ο Αλιέντε έκανε ανοίγματα σε μερίδες της Χιλιανής αστικής τάξης καθησυχάζοντας το μικρομεσαίο κεφάλαιο ότι οι κρατικοποιήσεις αφορούσαν μικρό αριθμό επιχειρήσεων.

Στην πραγματικότητα ο Αλιέντε επέλεξε μια κόντρα με τις ΗΠΑ και το κομμάτι της αστικής τάξης της Χιλής που είχε άμεση σχέση με τους βορειοαμερικάνους ιμπεριαλιστές, προς όφελος άλλων μερίδων του πιο «πατριωτικού» κεφαλαίου (κυρίως μικρομεσαίου) που ήταν όμως και πιο αδύναμο. Στην κόντρα αυτή όπως ήταν φυσικό χρειαζόταν μια συμμαχία με το λαό.

Η αντίδραση των ΗΠΑ

Όπως ήταν φυσικό οι Αμερικανοί ιμπεριαλιστές και οι Χιλιανοί συνεργάτες τους δεν θα κατέθεταν εύκολα τα όπλα. Με συντονισμένες ενέργειες άρχισε να δημιουργείται στη χώρα μια τεχνητή έλλειψη βασικών προϊόντων διατροφής και ειδών πρώτης ανάγκης. Το 1972 οι ιδιοκτήτες των φορτηγών ακινητοποιούν τα οχήματά τους παραλύοντας τις μεταφορές σε όλη τη χώρα. Οι τρομοκρατικές ενέργειες, τα σαμποτάζ και οι προβοκάτσιες ήταν καθημερινές. Ουσιαστικά οι ΗΠΑ και άλλα κράτη εφάρμοσαν έναν οικονομικό αποκλεισμό της χώρας σταματώντας τις εξαγωγές βασικών βιομηχανικών ειδών προς τη Χιλή. Μέχρι και πλαστά νομίσματα φτιαγμένα στα εργαστήρια της CIA πλημμύρισαν τη Χιλή χρηματοδοτώντας με αυτά ένοπλες ακροδεξιές οργανώσεις και εκτοξεύοντας τον πληθωρισμό σε δυσθεώρητα ύψη. Και επειδή αυτά δεν ήταν αρκετά για να κάνουν την κυβέρνηση να υποχωρήσει, η CIA οργάνωσε και δύο αποτυχημένα πραξικοπήματα πριν από αυτό του Σεπτέμβρη του 1973.

Παρόλα αυτά η κυβέρνηση του Αλιέντε κατάφερε να διατηρήσει τη στήριξη του λαού της Χιλής. Ακόμα και το 1973 κέρδισε την πλειοψηφία στις βουλευτικές εκλογές αν και προηγήθηκαν περισσότερο από δύο χρόνια εμπάργκο.

Τελικά στις 11 Σεπτέμβρη του 1973 ο Πινοσέτ, που είχε τοποθετηθεί ως αρχηγός του Χιλιανού στρατού από τον ίδιο τον Αλιέντε, πραγματοποίησε το τρίτο πραξικόπημα, πετυχημένο αυτή τη φορά.

Αρκετά χρόνια αργότερα αποδείχθηκε -και μέσω εγγράφων- αυτό που ήταν ολοφάνερο από την πρώτη στιγμή. Ότι δηλαδή πίσω από το πραξικόπημα του Πινοσέτ βρίσκονταν οι ΗΠΑ και βασικό ρόλο στην όλη υπόθεση έπαιξε ο Χένρι Κίσινγκερ.

Η δικτατορία

Ο Πινοσέτ αφού κατέλαβε την εξουσία κατάργησε το σύνταγμα, τις ατομικές και πολιτικές ελευθερίες. Σε ολόκληρη τη χώρα κυριαρχούσε ο τρόμος. Οι φυλακίσεις, τα βασανιστήρια, δολοφονίες, οι εξαφανίσεις ήταν η φρικτή καθημερινότητα που έζησαν χιλιάδες πολιτικοί του αντίπαλοι και ιδιαίτερα οι αριστεροί. Από τις πιο δημοφιλείς μεθόδους που χρησιμοποιούσαν τα μέλη της μυστικής αστυνομίας και η παρακρατική οργάνωση «Καραβάνι του θανάτου» για να εξαφανίσουν αντίπαλους πολιτικούς ηγέτες ήταν το πέταγμά τους στη θάλασσα. Αφού βασάνιζαν τα θύματά τους, τα έδεναν σε σακιά με σιδερένιες μπάρες και τους πετούσαν με αεροπλάνα και ελικόπτερα στον Ειρηνικό.

Ο επίσημος απολογισμός αναφέρει ότι επί Πινοσέτ περίπου 3.000 πολιτικοί αντίπαλοί του σκοτώθηκαν ή εξαφανίστηκαν. Στην πραγματικότητα είναι πολύ περισσότεροι.

Το δικτατορικό καθεστώς επιδείνωσε δραματικά το βιοτικό επίπεδο του Χιλιανού λαού. Οι μισθοί της πλειοψηφίας των εργαζομένων ήταν καθηλωμένοι και δεν έφταναν να ικανοποιήσουν βασικές τους ανάγκες. Το μεγάλο κεφάλαιο εισχώρησε σε παραδοσιακούς κοινωνικούς τομείς όπως η εκπαίδευση και η περίθαλψη. Τα ασφαλιστικά δικαιώματα χτυπήθηκαν άγρια. Με την ιδιωτικοποίηση του ασφαλιστικού συστήματος εκατοντάδες χιλιάδες Χιλιανοί έμειναν ανασφάλιστοι. Το δημόσιο σύστημα υγείας ήταν υπό διάλυση.

Η «θεραπεία του σοκ» του Μίλτον Φρίντμαν και των «παιδιών του Σικάγου» βρήκαν πρακτική εφαρμογή στη Χιλή του Πινοσέτ. Ιδιωτικοποιήθηκαν ή ξεπουλήθηκαν σχεδόν τα πάντα. Η ανεργία διπλασιάστηκε και η παραγωγή μειώθηκε δραματικά. Στις αρχές της δεκαετίας του ’80 η οικονομία της Χιλής άρχισε να ανακάμπτει. Οι αμερικανικές εταιρείες που κυριάρχησαν και πάλι στη χώρα, σε σύντομο χρονικό διάστημα εκτίναξαν τα κέρδη τους. Αυτό ήταν το λεγόμενο «θαύμα της Χιλής». Δεν εξελίχθηκε όμως ανάλογα και το βιοτικό επίπεδο των εργαζομένων. Η εξαθλίωση και η φτώχια ακολουθούσαν τη συντριπτική πλειοψηφία του λαού.

Συμπεράσματα

Τα γεγονότα στη διάρκεια 1970-1973 στη Χιλή μάς υπενθυμίζουν ότι οι ιμπεριαλιστές και η αστική τάξη είναι αδίστακτοι. Χρησιμοποιούν όλα τα μέσα για να ανατρέψουν κυβερνήσεις -ακόμα και δημοκρατικά εκλεγμένες- οι οποίες θα τολμήσουν να θίξουν τα συμφέροντά τους. Δεν πρέπει να υπάρχει καμιά αυταπάτη γι’ αυτό.

Η κατάληξη της διακυβέρνησης του Αλιέντε και το πραξικόπημα του Πινοσέτ ήταν μια αδιαμφισβήτητη απόδειξη της χρεοκοπίας της θεωρίας του «ειρηνικού δρόμου για το σοσιαλισμό» που ήταν της μόδας στους κύκλους των ρεβιζιονιστών και των ρεφορμιστικών κομμάτων. Το τσάκισμα της κρατικής μηχανής, ως όρος εκ των ων ουκ άνευ για το προχώρημα της επανάστασης, όπως έχει τονιστεί πολλές φορές τόσο από τον Λένιν όσο και από τον Μαρξ, δεν πραγματοποιήθηκε ποτέ στην περίπτωση της Χιλής του Αλιέντε. Παρά τα δύο αποτυχημένα πραξικοπήματα, ο Αλιέντε διατήρησε την κρατική μηχανή, το στρατό που εξακολουθούσε να έχει την παλιά του δομή και τις σχέσεις του με τις ΗΠΑ καθώς και το παλιό νομικό σύστημα και το δικαστικό σώμα. Υπολόγιζε ότι θα τα χρησιμοποιήσει ενάντια στα συμφέροντα του μεγάλου κεφαλαίου. Αποδείχθηκε όμως λάθος. Το καπιταλιστικό κράτος και τα όργανά του δεν είναι κάτι ουδέτερο. Δεν μπορούν να χρησιμοποιηθούν προς όφελος του λαού. Πρέπει να τσακιστούν. Και γι’ αυτό δεν υπάρχει ειρηνικός δρόμος.