Δημοσιεύτηκε στην
Προλεταριακή Σημαία φύλ. 994, στις 18/10/2025
Καθεστώς Γαλλικής Εντολής
Η γαλλική
κυριαρχία στην περιοχή της Συρίας-Λιβάνου (που τότε θεωρούνταν ενιαίο κράτος)
ξεκινάει με την λήξη του Α’ Παγκόσμιου Πολέμου. Ήταν το αποτέλεσμα των μυστικών
συμφωνιών μεταξύ Γάλλων και Βρετανών το 1916 που έμειναν στην ιστορία με την ονομασία
συμφωνίες Σάικς - Πικό και κατοχύρωναν την περιοχή της Συρίας στους Γάλλους. Η
«νομιμοποίησή» της έγινε με την Εντολή της Κοινωνίας των Εθνών και την ανάληψη
της διακυβέρνησης των εδαφών της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας στην Μ. Ανατολή
κυρίως από Γαλλία και Μ. Βρετανία. Παρά τις υποσχέσεις των ιμπεριαλιστών για
δημιουργία ανεξάρτητου αραβικού κράτους με πρωτεύουσα τη Δαμασκό, στην ουσία
δημιουργήθηκε μια αποικιοκρατικού τύπου διοίκηση στην περιοχή.
Στη λογική του
«διαίρει και βασίλευε» οι Γάλλοι χώρισαν τη Συρία σε πολλές μικρές περιοχές,
ώστε να φαίνονται ως προστάτες των μειονοτήτων. Άλλες μπήκαν κάτω από τη διοίκηση
του γάλλου ύπατου αρμοστή και σε άλλες διορίστηκαν κυβερνήσεις ανδρεικέλων.
Η καταλήστευσή
της άρχισε αμέσως. Οι γάλλοι αποικιοκράτες αύξησαν τη φορολογία των αγροτών,
προχώρησαν σε επιτάξεις και δημεύσεις περιουσιών και καταναγκαστική εργασία. Η
χώρα ήταν κυρίως αγροτική, με μεγάλα φέουδα αλλά και μικρές ιδιοκτησίες. Δίπλα
στην καταπίεση των τσιφλικάδων προστέθηκε και η στυγνή εκμετάλλευση των ξένων
μονοπωλίων, των τραπεζών και του εμπορικού κεφαλαίου. Η μικρή ντόπια βιομηχανία
χτυπήθηκε από τους δασμούς που επέβαλαν οι Γάλλοι στο εμπόριο με τις γειτονικές
χώρες. Έτσι, ακόμα και τμήματα της αστικής τάξης έβλεπαν τη θέση τους να χειροτερεύει
καθημερινά. Πολύ σύντομα η οικονομία της χώρας βρέθηκε να υποχωρεί σε σχέση με
τα προπολεμικά επίπεδα.
Αυτή η
κατάσταση γέννησε αντιδράσεις μέσα στον αγροτικό πληθυσμό, που ήταν η πλειοψηφία. Αλλά και μέρος της αστικής
τάξης με πιο εθνικά χαρακτηριστικά άρχισε να αντιδρά έντονα. Οι μόνοι που
συντάχθηκαν με τους γάλλους αποικιοκράτες ήταν οι φεουδάρχες και μερίδα των
αστών που είχαν από παλιότερα συνεργασία μαζί τους και λειτουργούσαν ως όργανά
τους.
Σποραδικές
ένοπλες συμπλοκές άρχισαν να σημειώνονται από τον Νοέμβρη του 1918 στο δυτικό
τμήμα της χώρας που ήταν κατεχόμενο από τις ξένες δυνάμεις. Το 1920 οι Γάλλοι
εισέβαλλαν στρατιωτικά και στην ανατολική Συρία, συντρίβοντας τις όποιες
αντιστάσεις και καταλαμβάνοντας τη Δαμασκό.
Συριακή Εξέγερση
Ουσιαστικά από
τη χρονιά αυτή (1920) άρχισαν να ξεσπούν λαϊκές εξεγέρσεις σε όλη τη χώρα. Όμως,
από το 1925, με πρωτοβουλία των Δρούζων και με μια πρωτοφανή ενότητα, όλες οι
εθνικές και θρησκευτικές ομάδες ξεκίνησαν έναν εθνικοαπελευθερωτικό πόλεμο
ενάντια στον γαλλικό ιμπεριαλισμό. Πήραν μέρος αγρότες, εργάτες, μικροαστικά
στρώματα και μέρος της αστικής τάξης με εθνικά χαρακτηριστικά. Στις μεγάλες
πόλεις, όπου υπήρχαν περισσότεροι εργάτες και σπουδάζουσα νεολαία, ξέσπασαν και
απεργιακοί αγώνες, με αξιόλογη μαζικότητα και σε πολλές περιπτώσεις κατέληγαν
σε συγκρούσεις με οδοφράγματα.
Οι βασικές
αρχές των εξεγερμένων ήταν: ενοποίηση όλων των εδαφών της Συρίας και αναγνώριση
ενός ανεξάρτητου αραβικού κράτους, ίδρυση ενός Συριακού Εθνικού Κογκρέσου για
την κατάρτιση Συντάγματος, απόσυρση των κατοχικών δυνάμεων και σχηματισμός
εθνικού στρατού, τήρηση των αρχών της Γαλλικής Επανάστασης και των ανθρώπινων
δικαιωμάτων στην ελευθερία, την ισότητα και την αδελφοσύνη.
Αξίζει να
αναφέρουμε ότι η εργατική τάξη στη χώρα ήταν ποσοτικά μικρή. Το Κομμουνιστικό
Κόμμα Συρίας-Λιβάνου που ιδρύθηκε το 1924 ήταν αδύναμο και δεν μπορούσε να
τεθεί επικεφαλής του αγώνα. Παρ’ όλα αυτά, οι Γάλλοι το έθεσαν εκτός νόμου.
Πολλοί από τους εξεγερμένους, επηρεασμένοι από την πρόσφατη επανάσταση των
Μπολσεβίκων, αναφέρονταν σ’ αυτή και μάλιστα ζητούσαν συμμαχία μαζί τους.
Ηγετική
φυσιογνωμία στην ένοπλη εξέγερση αναδείχθηκε ο Δρούζος σουλτάνος Σαλίμ αλ Ατράς, εκπρόσωπος της αστικής τάξης, με συμμετοχή στην παλιότερη
αραβική εξέγερση εναντίον των Οθωμανών. Να σημειώσουμε ότι τα τμήματα της
αστικής τάξης που πήραν μέρος στον εθνικοαπελευθερωτικό αγώνα δεν κρατούσαν
συνεπή αντιιμπεριαλιστική στάση. Μπορεί να ενίσχυαν τους αντάρτες αλλά
ταυτόχρονα διαπραγματεύονταν με τους Γάλλους αποσκοπώντας σε έναν συμβιβασμό.
Αφορμή για την
έναρξη του εθνικοαπελευθερωτικού αγώνα ήταν η σύγκρουση ανάμεσα στους Δρούζους
και τον γάλλο ύπατο αρμοστή, στρατηγό Μορίς Σαράιγ (γνωστό για το ρόλο του ως
επικεφαλής των στρατευμάτων της Αντάντ στη Θεσσαλονίκη το 1915-1917). Όταν τον
Ιούλιο του 1925 αντιπρόσωποι των Δρούζων, σε μια προσπάθεια συμβιβασμού, ζήτησαν
από τον Σαράιγ αυτοδιοίκηση, όπως προβλεπόταν από παλιότερη Συμφωνία, αυτός
τους συνέλαβε και τους εξόρισε στην έρημο. Μετά από αυτή την εξέλιξη ο
ξεσηκωμός ήταν γενικός. Χιλιάδες αντάρτες από όλη τη χώρα ξεκίνησαν τον ένοπλο
αγώνα για ενιαία ανεξάρτητη Συρία.
Το πρώτο
διάστημα οι αντάρτες είχαν αξιόλογες επιτυχίες. Κατάφεραν να εκδιώξουν τα
γαλλικά στρατεύματα από μεγάλο μέρος της χώρας και να συσπειρώσουν τον λαό. Οι
Γάλλοι έστειλαν 4 χιλιάδες στρατιώτες στη Συρία αλλά οι παρτιζάνοι τους
αποδεκάτισαν, παίρνοντας ως λάφυρα τον βαρύ στρατιωτικό εξοπλισμό τους. Έτσι,
τους δόθηκε η δυνατότητα να διευρύνουν την περιοχή δράσης τους και να
πλησιάσουν τη Δαμασκό, με στόχο να την απελευθερώσουν.
Βομβαρδισμός Δαμασκού
Μέσα στη
Δαμασκό, παρά το γεγονός ότι τα γαλλικά στρατεύματα ήταν σε κάθε γωνιά της
πόλης, παρά τις απαγορεύσεις, τις συλλήψεις και τις φυλακίσεις αγωνιστών, ο
λαός δεν υποτάχθηκε. Οι απεργίες, οι διαδηλώσεις, τα οδοφράγματα και οι
συγκρούσεις ήταν η καθημερινότητα της πόλης για πολλές εβδομάδες. Οι
προσπάθειες των Γάλλων να αντεπιτεθούν στην ύπαιθρο απέτυχαν παταγωδώς. Στις
αρχές του Οκτώβρη του 1925 ξεσηκώθηκαν και οι κάτοικοι της πόλης Χάμα στη
βόρεια Συρία.
Σε μια νέα
προσπάθειά τους να απαντήσουν στην εξέγερση, οι Γάλλοι έκαψαν και λεηλάτησαν
χωριά και μετέφεραν πτώματα ανταρτών στην Δαμασκό επιδεικνύοντάς τα στην
κεντρική πλατεία, για να τρομοκρατηθεί ο λαός της πόλης. Αυτό, όμως, εξόργισε
ακόμα περισσότερο τους κατοίκους της, ξέσπασε γενική απεργία, και στις 18
Οκτώβρη οι αντάρτες μπήκαν μέσα στη Δαμασκό. Βλέποντας ο Σαράιγ ότι θα έχανε
οριστικά και την πρωτεύουσα της χώρας διέταξε τον βομβαρδισμό της. Η πανάρχαια
πόλη με τους 200.000 κατοίκους, με τα ανεκτίμητης αξίας ιστορικά μνημεία
δέχθηκε για 4 μέρες έναν βάρβαρο και καταστροφικό βομβαρδισμό από αεροπλάνα και
άρματα μάχης. Το μεγαλύτερο πλήγμα δέχτηκαν οι φτωχότερες συνοικίες που
τροφοδοτούσαν μαζικά την Αντίσταση. Μεγάλο μέρος της πόλης κάηκε από πυρκαγιά
και καταστράφηκαν πολιτιστικοί θησαυροί. Οι επίσημοι υπολογισμοί κάνουν λόγο
για μερικές εκατοντάδες νεκρούς. Όμως, Σοβιετικοί ιστορικοί τους υπολογίζουν σε
25.000, στην πλειοψηφία τους άμαχοι.
Λήξη της εξέγερσης
Οι παρτιζάνοι
αναγκάστηκαν σε υποχώρηση χωρίς, όμως, να σταματήσουν τον αγώνα τους. Για
μεγάλο διάστημα, σχεδόν όλη η χώρα εκτός από τις μεγάλες πόλεις είχε
απελευθερωθεί. Οι Γάλλοι αναγκάστηκαν, με μια κίνηση τακτικής, να
διαπραγματευτούν με τους εξεγερμένους, αντικαθιστώντας τον ύπατο αρμοστή με τον
διπλωμάτη ντε Ζουβενέλ, χωρίς όμως επιτυχία. Οι διαπραγματεύσεις έγιναν στο
Κάιρο. Η πρόταση των Σύριων ήταν να διατηρήσει η Γαλλία κάποιες στρατιωτικές
και οικονομικές υποδομές, με τον όρο της κατάργησης του καθεστώτος της Εντολής,
κάτι που δεν δέχτηκαν οι αποικιοκράτες.
 |
| Σαλίμ αλ Ατράς |
Η απάντηση της
Γαλλίας ήταν να μεταφέρει πολυάριθμα στρατεύματα στη Συρία, χιλιάδες άρματα
μάχης και αεροπλάνα. Ξεκίνησε νέος γύρος μαχών με νέους βομβαρδισμούς της
Δαμασκού τον Μάιο και τον Αύγουστο του 1926. Οι νεκροί ήταν πλέον χιλιάδες. Η
χώρα είχε μετατραπεί σε ένα απέραντο σφαγείο. Οι αντάρτες συνέχισαν να μάχονται
μέχρι το 1927, οπότε, λόγω της συντριπτικής υπεροπλίας των Γάλλων, διέφυγαν κυνηγημένοι
στην Υπεριορδανία. Εκεί τους συνέλαβαν οι Άγγλοι και τους παρέδωσαν στα γαλλικά
στρατεύματα.
Χρειάστηκαν
άλλες δύο δεκαετίες για να καταφέρει ο λαός της Συρίας να αποκτήσει την
ανεξαρτησία του μετά τον Β’ Παγκόσμιο πόλεμο, με την οριστική αποχώρηση των
γαλλικών στρατευμάτων στις 17 Απριλίου 1946.
Βέβαια, τα
δεινά για τον συριακό λαό δεν τέλειωσαν τότε. Οι ανταγωνισμοί των ιμπεριαλιστών
για την τόσο πολύτιμη γεωστρατηγικά περιοχή δεν σταμάτησαν. Ακόμα και στις
μέρες μας η χώρα είναι κατεστραμμένη από τους αλλεπάλληλους πολέμους, τις
ιμπεριαλιστικές επεμβάσεις, τους βομβαρδισμούς. Η τακτική των ανελέητων
βομβαρδισμών και η ισοπέδωση ολόκληρων πόλεων, οι μαζικές δολοφονίες αμάχων εξακολουθεί
να είναι η σημερινή πραγματικότητα στη Μ. Ανατολή. Όμως, πραγματικότητα είναι
και η αντίσταση των λαών που δεν παραδίνονται, παλεύουν μέσα από τα χαλάσματα
και διεκδικούν την πατρίδα τους.
Σ.Σ.
Πηγές
Παγκόσμια
Ιστορία, Ακαδημία Επιστημών της ΕΣΣΔ, τόμ. Θ1-Θ2, εκδ. Μέλισσα
Κείμενα στο
διαδίκτυο
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου