Με την γνωστή ως Μάχη της Δωδεκανήσου (8 Σεπτεμβρίου 1943-22 Νοεμβρίου 1943) τα ιταλοκρατούμενα, μέχρι τότε, Δωδεκάνησα έπεσαν στα χέρια των Γερμανών κατακτητών. Ακολούθησε μια περίοδος δύσκολη για τους κατοίκους των νησιών αυτών με βασικότερο πρόβλημα αυτό το λιμού. Κάτω από αυτές τις συνθήκες πολλοί από αυτούς αναγκάστηκαν να εγκαταλείψουν τη γη τους και, με παράνομους μηχανισμούς και δίκτυα, να περάσουν στα γειτονικά τουρκικά παράλια. Το γεγονός ότι η Τουρκία σε εκείνη τη φάση διατηρούσε ουδέτερη στάση, έχοντας ήδη από το 1941 υπογράψει σύμφωνο μη επίθεσης με την Γερμανία του Χίτλερ, την καθιστούσε έναν σχετικά ασφαλή και κοντινό προορισμό για τους Έλληνες πρόσφυγες. Από εκεί κάποιοι κατέφυγαν στην Κύπρο, στη Συρία και κάποιοι σε στρατόπεδα προσφύγων στη Λωρίδα της Γάζας.
Χαρακτηριστικές είναι οι μαρτυρίες Καλύμνιων που αναφέρονται είτε στην προσωπική τους ιστορία, είτε στην ιστορία των προγόνων τους. Μεταξύ άλλων, η Φανή Καπελά- Κουτούζη, η οποία σε συνέντευξή της στο ΑΠΕ-ΜΠΕ, το 2018, περιγράφει πώς το 1944, μόλις δυο χρονών παιδάκι, πέρασε με την μητέρα της με μια βάρκα στην Αλικαρνασσό. Ήταν κι εκείνη ένα από τα «παιδιά του Οδυσσέα» που περιπλανήθηκαν στα νερά του Αιγαίου για να γλυτώσουν από τις μάχες των συμμαχικών δυνάμεων με τους Γερμανούς. Μάχες που είχαν επίκεντρο τη Λέρο και με τις οποίες οι σύμμαχοι διεκδικούσαν τα μέχρι τότε ιταλοκρατούμενα Δωδεκάνησα. Ο πατέρας της δε είχε αποδράσει από τις φυλακές της Ρόδου όπου ήταν φυλακισμένος από τους Ιταλούς και με μια βάρκα είχε ήδη περάσει στην Τουρκία και από εκεί στο Κάιρο, όπου και κατατάχθηκε εθελοντής στον ελληνικό στρατό. Η ίδια με την μητέρα της, από την Αλικαρνασσό πέρασε στο Λίβανο, την Ιερουσαλήμ και κατέληξε στην Παλαιστίνη, στην Λωρίδα της Γάζας και στην έρημο του Ιορδάνη όπου η οικογένεια αργότερα κατάφερε να επανασυνδεθεί.
Μια διαδρομή που ακολούθησαν, όπως υπολογίζεται, περίπου 25.000 πρόσφυγες από τα νησιά του Ανατολικού Αιγαίου: τη Λέσβο, τη Χίο, την Ικαρία, τη Σάμο και τα Δωδεκάνησα: Καστελόριζο, Κάλυμνο, Λέρο, Κάρπαθο, αλλά και βρετανοί στρατιώτες που φυγαδεύονταν από την Αθήνα με παράνομους μηχανισμούς μέσω της Εύβοιας. Κάποιοι από τους πρόσφυγες των ελληνικών νησιών εγκατέλειψαν το τόπο τους τον χειμώνα του μεγάλου λιμού 1941-1942 και κάποιοι μετά τη Μάχη των Δωδεκανήσων. Εγκαταστάθηκαν κυρίως στους προσφυγικούς καταυλισμούς της Νουσεϊράτ στη Γάζα, των Πηγών του Μωυσέως και του Ελ Στα στη Χερσόνησο του Σινά, της Τολουμπάτ και της Κατάτμπα στην Αίγυπτο. Ειδικά το Χαλέπι της Συρίας αποτελούσε τον κόμβο των τότε προσφυγικών ροών. Εκεί, από ένα σημείο και μετά, στήθηκε, από εκπροσώπους της εξόριστης ελληνικής κυβέρνησης και τις βρετανικές αρχές, ένας υποτυπώδης μηχανισμός υποδοχής όπου στοιχειωδώς καταγράφονταν οι πρόσφυγες που κατέφθαναν με τρένα, γαϊδουράκια ή ακόμα και με τα πόδια από τα μικρασιατικά παράλια. Έλληνες πρόσφυγες βρέθηκαν, επίσης, στην Αφρική, στο τότε Βελγικό Κογκό, τη Ρουάντα, την τότε Ταγκανίκα, την Νότια Αφρική και την Αιθιοπία.
Σύμφωνα με μαρτυρίες, όπως αυτή του Γιώργου Μαραβέλη από την Καλιμασιά της Χίου, δεν έλειπαν και τότε οι διακινητές που χρυσοπληρώνονταν και εκμεταλλεύονταν την απόγνωση και τον ανθρώπινο πόνο, ούτε βέβαια οι ληστείες και οι επαναπροωθήσεις ακόμα και αν το τίμημα ήταν η εκτέλεση από τους γερμανούς κατακτητές. Δεν έλειπαν ακόμα και τα ναυάγια, όπως τον Απρίλιο του 1942 που πνίγηκαν 207 από τους 236 επιβαίνοντες σε μια βάρκα και τον Αύγουστο του 1942 όπου πνίγηκαν συνολικά 261 έλληνες πρόσφυγες.
Είκοσι χρόνια πριν, χιλιάδες πρόσφυγες έκαναν την αντίστροφη διαδρομή διωγμένοι από την μικρασιατική καταστροφή. Μα και ογδόντα χρόνια μετά, σήμερα, πρόσφυγες ακολουθούν την αντίστροφη πορεία, διωγμένοι από τον πόλεμο και την πείνα. Εγκαταλείπουν την Συρία και την Παλαιστίνη, αναζητώντας απελπισμένοι την επιβίωση στα ελληνικά νησιά. Θύματα των πολέμων, των επεμβάσεων, της φτώχειας και της εξαθλίωσης αναζητούν μια καλύτερη τύχη, ή απλά τη ζωή, διακινδυνεύοντας να αφήσουν την τελευταία τους πνοή στα νερά της Μεσογείου, στο Αιγαίο, στη Πύλο.... Μια ιστορία που επαναλαμβάνεται και που πάντα ο φτωχός και αδύναμος είναι ο κατατρεγμένος και οι δυνατοί αυτού του κόσμου οι υπαίτιοι.
Και μια λεπτομέρεια: στα βρετανικά συμμαχικά στρατεύματα κατά τον Β΄ Παγκόσμιο Πόλεμο είχαν καταταχθεί εθελοντικά και περίπου 12.000 Παλαιστίνιοι Άραβες και 30.000 Παλαιστίνιοι Εβραίοι, συμμετέχοντας σε μάχες στη Βόρεια Αφρική, την Ευρώπη και την Ελλάδα.
Ο.Π.
«Παιδιά του Οδυσσέα», Ιάκωβος Δ. Μιχαηλίδης (Μεταίχμιο)
«Το χρονικό της προσφυγιάς», Θεμελίνα Καπελλά
«Οι τραγικές ιστορίες ελλήνων προσφύγων στον Αιγαίο» Καθημερινή, 6-5-2018
«Οι τραγικές ιστορίες ελλήνων προσφύγων στον Αιγαίο- Μαρτυρία Καλυμνιάς Φανής Καπελά-Κουτούζη», Δημοκρατική της Ρόδου, 6-5-2018
Πηγή: https://antigeitonies3.blogspot.com/2025/12/1941-1944.html
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου