Οι επεμβάσεις των ΗΠΑ και CIA στη Λατινική Αμερική

 Δημοσιεύτηκε στην Προλεταριακή Σημαία, φύλ. 998, στις 13/12/2025

Από τη συγκρότηση των ΗΠΑ σε κράτος και ειδικά μετά τη διατύπωση του δόγματος Μονρόε (1823), η Λατινική Αμερική αποτέλεσε έναν από τους σημαντικότερους γεωπολιτικούς χώρους για αυτές. Θεωρούσαν αυτονόητο ότι ολόκληρη η αμερικανική ήπειρος ήταν σφαίρα επιρροής τους και οποιαδήποτε προσπάθεια παρέμβασης ή επέμβασης ευρωπαϊκής δύναμης σε αυτή θα εκλαμβανόταν ως επιθετική ενέργεια.

Σταδιακά, και ιδιαίτερα στον 20^ο αιώνα, η πολιτική αυτή εξελίχθηκε σε μια πρακτική δεκάδων φανερών και μυστικών στρατιωτικών επεμβάσεων, πραξικοπημάτων, παρεμβάσεων της CIA για ανατροπή εκλεγμένων κυβερνήσεων μη αρεστών στις ΗΠΑ, χειραγώγησης και εκβιασμού πολιτικών προσώπων, συνεργασιών με δικτάτορες, συμμετοχής σε βασανισμούς και εκτελέσεις δημοκρατών και κομμουνιστών, εμπλοκής σε εμπόριο ναρκωτικών, χρηματοδότησης παραστρατιωτικών οργανώσεων.

Μια από τις πρώτες επιθετικές ενέργειες των ΗΠΑ στην αμερικανική ήπειρο ήταν ο αμερικανομεξικανικός πόλεμος (1846-1848), που είχε ως αποτέλεσμα την ήττα του Μεξικού και την προσάρτηση στις ΗΠΑ μεγάλων εκτάσεων, που αργότερα αποτέλεσαν τις νοτιοδυτικές πολιτείες όπως το Τέξας, η Καλιφόρνια, το Νέο Μεξικό, κ.ά.

Στα τέλη του 19^ου αιώνα οι ΗΠΑ ενίσχυσαν την παρουσία τους και στην Καραϊβική με τον ισπανοαμερικανικό πόλεμο του 1898, γεγονός που οδήγησε στη μετατροπή της Κούβας, του Πουέρτο Ρίκο κ.ά. σε προτεκτοράτα τους. Με τη λήξη του πολέμου αυτού, οι ΗΠΑ κυριάρχησαν πλέον στο δυτικό ημισφαίριο, έγιναν μια παγκόσμια δύναμη, εξασφάλισαν τη δυνατότητα να εκμεταλλεύονται τον τεράστιο πλούτο όλης της ηπείρου (ορυκτά, αγροτικά προϊόντα, εργατική δύναμη) και δημιούργησαν πολιτικούς, οικονομικούς και στρατιωτικούς δεσμούς με τις κυβερνήσεις και την άρχουσα τάξη των χωρών της Κεντρικής και Νότιας Αμερικής. Έτσι, απέκτησαν μια τεράστια δύναμη και έθεσαν τα θεμέλια για νέες ιμπεριαλιστικές επεμβάσεις στον 20^ο αιώνα σε παγκόσμιο επίπεδο.

Ταυτόχρονα, η στυγνή εκμετάλλευση των λαών της Λατινικής Αμερικής δημιούργησε αντιδράσεις που, σε πολλές περιπτώσεις, μετατράπηκαν σε εξεγέρσεις, με πιο εμβληματική την Κουβανική Επανάσταση του 1959.

Ας δούμε τις πιο σοβαρές περιπτώσεις επεμβάσεων των ΗΠΑ στη Λατινική Αμερική.

 

Γουατεμάλα

Ίσως από τις πιο αιματηρές και μακρόχρονες επεμβάσεις των ΗΠΑ στην Λατινική Αμερική. Το 1954 ανατράπηκε ο δημοκρατικά εκλεγμένος πρόεδρος της χώρας, Άρμπενς. Ο Άρμπενς κατηγορήθηκε από τις ΗΠΑ ως κομμουνιστής επειδή προχώρησε σε μια αγροτική μεταρρύθμιση, δίνοντας μεγάλες εκτάσεις σε ακτήμονες και χτυπώντας τα συμφέροντα της United Fruit Company, αμερικανικού κολοσσού εμπορίας φρούτων (κυρίως μπανάνας) που ήλεγχε μεγάλο μέρος της παραγωγής και εμπορίας σε όλη την Αμερική. Ο πρόεδρος των ΗΠΑ, Αϊζενχάουερ, έδωσε εντολή στη CIA και οργάνωσε την Επιχείρηση PBSuccess. Εξόπλισε αντικαθεστωτικούς και πραγματοποίησε πραξικόπημα, ανατρέποντας τον Άρμπενς και επιβάλλοντας μια στρατιωτική χούντα που διήρκεσε για δεκαετίες. Τα επόμενα χρόνια ο λαός της Γουατεμάλας εξεγέρθηκε εναντίον του καθεστώτος και για σχεδόν τέσσερις δεκαετίες η χώρα ζούσε σε συνθήκες εμφυλίου. Μέσα στα χρόνια αυτά πραγματοποιήθηκε και η γενοκτονία των Μάγια με χιλιάδες νεκρούς.

 

Κούβα

Οι επεμβάσεις στο νησί ξεκίνησαν σχεδόν αμέσως μετά τη νίκη της επανάστασης και το διώξιμο του δικτάτορα Μπατίστα το 1959. Οι προσπάθειες ανατροπής του Κάστρο μέσα από τις δεκάδες απόπειρες δολοφονίας του από τη CIA δεν έφεραν αποτέλεσμα. Ούτε το σκληρό εμπάργκο που εφάρμοσαν για δεκαετίες. Η πιο σοβαρή, όμως, επέμβαση με αποστολή εκστρατευτικού σώματος Κουβανών «εξόριστων» αντικαθεστωτικών ήταν η εισβολή στον Κόλπο των Χοίρων το 1961. Η επιχείρηση οργανώθηκε από τη CIA και στόχος ήταν η κατάληψη ολόκληρου του νησιού. Η παταγώδης αποτυχία της εισβολής ανέβασε το κύρος του Κάστρο στην περιοχή. Ταυτόχρονα, ενίσχυσε τους δεσμούς της χώρας του με τη Σοβιετική Ένωση, αναγκάζοντας τις ΗΠΑ να βλέπουν τον στρατηγικό τους αντίπαλο να αποκτά ερείσματα λίγα χιλιόμετρα από τα θαλάσσια σύνορά τους.

 

Βραζιλία

Ο Ζοάο Γκουλάρτ, προέδρος της Βραζιλίας από το 1961, έθεσε σε εφαρμογή ένα πρόγραμμα οικονομικών και κοινωνικών μεταρρυθμίσεων, πετυχαίνοντας σημαντική άνοδο του βιοτικού επιπέδου του λαού. Σύσφιξε τις σχέσεις της χώρας του με την Κούβα και τη Σοβιετική Ένωση και προχώρησε στην κρατικοποίηση μιας θυγατρικής εταιρίας της ΙΤΤ (αμερικανική εταιρία επικοινωνιών). Η CIA άμεσα ξεκίνησε τη χρηματοδότηση φιλοαμερικανικών και αντικομμουνιστικών οργανώσεων και τελικά κατάφερε να πραγματοποιηθεί το 1964 στρατιωτικό πραξικόπημα. Για περίπου 20 χρόνια η χώρα έζησε ένα δικτατορικό καθεστώς.

Η επιτυχία του πραξικοπήματος στη Βραζιλία άνοιξε τον δρόμο για μια σειρά στρατιωτικές δικτατορίες σε ολόκληρη τη Νότια Αμερική, πολλές από τις οποίες συνεργάστηκαν τη δεκαετία του ’70 υπό την επίβλεψη και τον συντονισμό των ΗΠΑ (Επιχείρησης Κόνδωρ) με στόχο τη δημιουργία ενός αντικομμουνιστικού δικτύου ανταλλαγής πληροφοριών με μυστικά κέντρα κράτησης, βασανισμούς, δολοφονίες δεκάδων χιλιάδων αριστερών και αντιφρονούντων (Αργεντινή, Ουρουγουάη, Παραγουάη, Βολιβία κ.ά.)

 

Χιλή

Ήταν η πιο εξόφθαλμη παρέμβαση των ΗΠΑ εναντίον μιας εκλεγμένης κυβέρνησης στην περιοχή. «Δεν βλέπω γιατί πρέπει να μείνουμε άπραγοι και να παρακολουθούμε μία χώρα να γίνεται κομμουνιστική λόγω της ανευθυνότητας του λαού της (…) Τα ζητήματα είναι τόσο σημαντικά για τους χιλιανούς ψηφοφόρους και δεν πρέπει να αφεθούν να αποφασίσουν μόνοι τους». Με αυτά τα λόγια ο Κίσινγκερ, σύμβουλος του προέδρου Νίξον, προανήγγειλε το πραξικόπημα του Πινοσέτ ενάντια στην κυβέρνηση του Αλιέντε το 1973. Η πολιτική του Αλιέντε ενόχλησε τις ΗΠΑ, αφού προωθούσε κρατικοποιήσεις ξένων επιχειρήσεων και δέχτηκε οικονομική βοήθεια από τη Σοβιετική Ένωση. Έτσι, η CIA χρηματοδότησε την αντιπολίτευση, προκάλεσε απεργίες, σαμποτάζ, τρομοκρατικές ενέργειες και τελικά πέτυχε την αιματηρή επέμβαση του στρατού υπό τις διαταγές του Πινοσέτ. Ο Αλιέντε δολοφονήθηκε μπροστά στο προεδρικό μέγαρο και η χώρα έζησε για πολλά χρόνια μια στυγνή δικτατορία με χιλιάδες δολοφονίες, φυλακίσεις, εξαφανίσεις και βασανισμούς.

 

Νικαράγουα

Το 1979 οι Σαντινίστας (αριστεροί αντάρτες) κατάφεραν να ανατρέψουν την επί δεκαετίες δικτατορία του Σομόσα, η οποία είχε υποστηριχθεί από τις ΗΠΑ. Οι Σαντινίστας, αφού πήραν την εξουσία, προχώρησαν σε μεταρρυθμίσεις και η Νικαράγουα άρχισε να αποκτά δεσμούς με τη Σοβιετική Ένωση. Η απάντηση των ΗΠΑ ήρθε με τη χρηματοδότηση των δεξιών ανταρτών Κόντρας που διεξήγαγαν έναν πόλεμο φθοράς με την κυβέρνηση του ηγέτη των Σαντινίστας, Ντανιέλ Ορτέγκα. Μάλιστα, τη δεκαετία του ’80 αποκαλύφθηκε ότι η κυβέρνηση Ρίγκαν πουλούσε παράνομα όπλα στο Ιράν και με τα έσοδα χρηματοδοτούσε τους Κόντρας (σκάνδαλο Ιρανγκέιτ), παρακάμπτοντας τις αποφάσεις του αμερικανικού Κογκρέσου. Τελικά, η κυβέρνηση του Ορτέγκα ανατράπηκε στις εκλογές του 1990 μετά από τον δεκαετή εμφύλιο και το οικονομικό εμπάργκο από τις ΗΠΑ, που έφεραν τη χώρα στα όρια επισιτιστικής κρίσης.

 

Γρενάδα

Το 1983 ο πρόεδρος των ΗΠΑ Ρίγκαν, εκμεταλλευόμενος μια αναταραχή στο μικρό νησιωτικό κράτος της Καραϊβικής που είχε μια μη ελεγχόμενη κυβέρνηση από τους Αμερικανούς, έδωσε εντολή για στρατιωτική επέμβαση με χιλιάδες πεζοναύτες και αεροπλάνα. Μέσα σε λίγες μέρες κατάφεραν να επιβάλουν στην εξουσία έναν φιλοαμερικανό.

 

Παναμάς

Στη χώρα αυτή είχαμε το 1989 μια στρατιωτική επέμβαση των ΗΠΑ για να ανατρέψουν τον πρώην έμμισθο συνεργάτη της CIA Μανουέλ Νοριέγκα, με πρόσχημα το εμπόριο ναρκωτικών, αλλά με πραγματική αιτία τον έλεγχο της Διώρυγας και όλης της χώρας. Το 1989 ήταν η χρονιά που έληγε η συμφωνία με την οποία οι ΗΠΑ είχαν τη διαχείριση της Διώρυγας και θα παρέδιδαν τον έλεγχό της στην κυβέρνηση του Παναμά. Ο Νοριέγκα, όμως, αποδείχθηκε τα τελευταία χρόνια ότι ήταν αρκετά απρόβλεπτος και δε συνεργαζόταν με τις ΗΠΑ. Η επέμβαση των Αμερικανών για τη σύλληψή του είχε ως συνέπεια εκατοντάδες θύματα.

Οι αναφορές αυτές δεν ήταν οι μοναδικές. Πολλές ακόμα μικρότερες επεμβάσεις και πραξικοπήματα πραγματοποιήθηκαν από τις ΗΠΑ στη Λατινική Αμερική τον 20^ο και 21^ο αιώνα, όπως το 1963 με το πραξικόπημα στον Ισημερινό, το 1964 στη Βολιβία κ.ά. Σημαντική ήταν και η στήριξή τους σε στρατιωτικές χούντες όπως στο Ελ Σαλβαδόρ όπου, κατά τη διάρκεια του εμφυλίου, ένα τάγμα που εκπαιδεύτηκε από τις ΗΠΑ δολοφόνησε εν ψυχρώ περίπου 1000 αμάχους ενός χωριού. Οι συνολικοί νεκροί αυτού του εμφυλίου ήταν πάνω από 70.000.

Πιο πρόσφατη περίπτωση στρατιωτικής επέμβασης των ΗΠΑ ήταν αυτή της Αϊτής με την ανατροπή του Αριστίντ και μάλιστα δύο φορές, μία το 1991 και η τελευταία το 2004 (σε συνεργασία με Γαλλία και Καναδά). Ακόμα πιο πρόσφατη η περίπτωση της Ονδούρας το 2009 που η πρεσβεία των ΗΠΑ αποδείχθηκε ότι είχε καθοριστικό ρόλο στο πραξικόπημα κατά του Μανουέλ Σελάγια.

Οι επεμβάσεις των ΗΠΑ στη Λατινική Αμερική είναι τόσες που ακόμα και μια απλή αναφορά δεν μπορεί να χωρέσει στα πλαίσια ενός τέτοιου σημειώματος. Δε θα ήταν υπερβολή να λέγαμε ότι δεν υπάρχει χώρα στη Λατινική Αμερική που να μην πραγματοποίησαν επέμβαση ή υποκίνηση πραξικοπήματος. Ακόμα και η Γουιάνα και η Δομινικανή Δημοκρατία βρέθηκαν παλαιότερα στο στόχαστρο των αμερικανών ιμπεριαλιστών.

Τελευταία είναι η σημερινή περίπτωση της Βενεζουέλας, όπου οι ΗΠΑ, μέσω των πολεμικών απειλών, ασκούν πιέσεις για ανατροπή της κυβέρνησης Μαδούρο, χωρίς να μπορούμε να αποκλείσουμε -για πολλοστή φορά στην αμερικανική ήπειρο- ακόμα και την στρατιωτική επέμβαση.

Σ.Σ.